Choroby tarczycy towarzyszą wielu z nas, często długo nierozpoznane. Czasem dokucza uczucie napięcia, ucisku w szyi, problemy z wahaniami wagi, spadek nastroju, a niekiedy wręcz depresja. Początkowo trudno powiązać gorsze samopoczucie, a także zmieniony wygląd z nadczynnością lub niedoczynnością tarczycy.
Tarczyca — mały gruczoł, który może sprawić wielkie kłopoty
Ten niepozorny gruczoł przypominający kształtem motyla, umiejscowiony nad tchawicą, pełni w organizmie ważną rolę. Odpowiada za wytwarzanie i uwalnianie dwóch hormonów: trijodotyroniny (T3) oraz tyroksyny (T4) regulujących funkcję większości tkanek organizmu, wpływających na metabolizm organizmu oraz termogenezę (produkcję ciepła).
Tarczycę kontroluje przysadka mózgowa, która uwalnia hormon tyreotropowy (TSH) pobudzający ją do produkcji hormonów: T3 i T4. Odpowiednie współdziałanie tarczycy i przysadki sprawia, że ilość hormonów w organizmie jest zawsze na odpowiednim poziomie. Gorzej, gdy w ich współpracy coś zawodzi. Pojawiają się zaburzenia funkcjonowania tarczycy – niedoczynność, nadczynność, choroby autoimmunologiczne. Tarczyca sama z siebie nie boli i w zależności od tego, co jej dolega, może dawać zupełnie różne objawy.
Niedoczynność tarczycy
Niedoczynność tego gruczołu występuje, gdy produkuje on za mało hormonów w stosunku do potrzeb organizmu. Dotyka ona około 5% dorosłych kobiet i ok. 1% mężczyzn, a częstość jej występowania wzrasta z wiekiem, choć mogą chorować z jej powodu także dzieci.
Najczęstszymi przyczynami niedoczynności tarczycy są:
- choroba Hashimoto (przewlekłe autoimmunologiczne (limfocytowe) zapalenie tarczycy). Jest chorobą o podłożu autoimmunologicznym, wywołaną przez własne przeciwciała, przez lata bezboleśnie niszczy tarczycę.
- stan po operacyjnym usunięciu tarczycy. Stopień niedoczynności tarczycy w przypadku usunięcia części tarczycy zależy od zakresu operacji.
- stan po leczeniu jodem promieniotwórczym, przeprowadzonym z różnych powodów (np. choroba Gravesa i Basedowa).
Główne objawy niedoczynności:
- uczucie ciągłego zimna
- zmęczenie/ senność
- depresja
- zaburzenia pamięci
- przyrost masy ciała
- rzadsze oddawanie stolca / zaparcia
- spowolnienie czynności serca, nadciśnienie tętnicze
- sucha łuszcząca się blada skóra, suche włosy
- zaburzenia miesiączkowania, niepłodność.
Niedoczynność tarczycy można stwierdzić na podstawie badań hormonalnych. Jeżeli we wstępnym badaniu oceniającym czynność tarczycy (stężenie TSH we krwi), uzyskany wynik będzie powyżej górnej granicy normy, konieczny jest pomiar stężenia tyroksyny (FT4). W przypadku choroby Hashimoto pomocne jest wykonanie USG tarczycy oraz oznaczenie stężeń przeciwciał przeciwtarczycowych w surowicy.
Niedoczynność tarczycy leczy się, przyjmując regularnie brakujące hormony tarczycy, co normalizuje stężenie TSH.
Nadczynność tarczycy
Ta choroba dotyczy ok. 1–2% dorosłych w Polsce, głównie kobiet w wieku 20–40 lat.
Najczęściej powodują ją:
- choroba Gravesa i Basedowa, o podłożu autoimmunologicznym, w której własne przeciwciała pobudzają tarczycę do produkcji hormonów,
- guzki tarczycy.
Główne objawy nadczynności:
- uczucie gorąca
- wzmożona potliwość
- nerwowość, niepokój, rozdrażnienie
- drżenie rąk
- chudnięcie, pomimo zwiększonego apetytu
- częstsze oddawanie stolca / biegunka
- przyśpieszenie czynności serca, uczucie kołatania serca
- osłabienie siły mięśniowej
- wypadanie włosów
- objawy oczne – wytrzeszcz, podwójne widzenie, obrzęk i zaczerwienienie powiek lub spojówek (typowe dla choroby Gravesa i Basedowa)
- zaburzenia miesiączkowania, niepłodność.
Nadczynność tarczycy można stwierdzić na podstawie badania hormonalnego, oceniającego czynność tarczycy (stężenie TSH we krwi). Jeżeli uzyskany wynik będzie nieprawidłowy, konieczny jest pomiar stężenia wolnych hormonów tarczycy (FT4 i/lub FT3). Aby określić przyczynę nadczynności, należy wykonać następujące badania: USG tarczycy, przeciwciała przeciwtarczycowe w surowicy, a zwłaszcza anty-TSHR, biopsjęa aspiracyjna cienkoigłowa (BACC) tarczycy w przypadku guzków, scyntygrafię tarczycy.
Rodzaj leczenia nadczynności tarczycy zależy od jej przyczyny, stopnia nasilenia, wieku pacjenta, współistniejących chorób.
Warto wesprzeć pracę tarczycy
Aby wspomóc tarczycę, należy zwrócić uwagę na codzienny jadłospis, aby zapobiegać niedoborowi jodu, żelaza, selenu i cynku, który zaburza jej prawidłowe funkcjonowanie.
W tych produktach warto szukać:
- jodu — dorsz, mintaj, halibut, płastuga, tuńczyk i makrela, oraz małże i ostrygi,
- żelaza — mięso oraz podroby mięsne, ryby, żółtko jaja kurzego, otręby i zarodki pszenne, pełnoziarniste produkty zbożowe, warzywa (boćwina, bób, burak, groszek zielony, koper ogrodowy, pietruszka liście i korzeń, szczaw i szpinak), owoce (porzeczki czarne, białe i czerwone, poziomki, maliny, awokado, owoce suszone, nasiona lnu, pestki dyni, nasiona roślin strączkowych),
- selenu — orzechy brazylijskie, makrela, halibut, dorsz, śledź, nasiona roślin strączkowych, indyk, wołowina, grzyby.
- cynku — mięso, jaja, nasiona słonecznika, nasiona lnu, nasiona dyni, fasola, ciecierzyca, kiełki i otręby pszenne, czosnek, cebula, grzyby i ostrygi.
Nie mamy wpływu na wystąpienie chorób autoimmunologicznych tarczycy, więc najlepiej jest okresowo kontrolować stężenie TSH, by nie dać się zaskoczyć chorobie.
źródło: www.mp.pl, dieta.mp.pl, www.mp.pl, www.endokrynologia.net
