Układ endokrynny to inna nazwa układu hormonalnego. Określany bywa również układem dokrewnym lub wewnątrzwydzielniczym. Zbudowany jest on z komórek zdolnych do wytwarzania hormonów. Sprawdź, jakie organy składają się na układ endokrynny i jakie pełni on funkcje w organizmie.
Układ endokrynny – zadania i budowa
Wśród głównych ról układu endokrynnego wymieniana jest funkcja regulacyjna, która służy zapewnieniu homeostazy, czyli wewnętrznej równowagi organizmu. Układ hormonalny kontroluje niemal wszystkie funkcje fizjologiczne – wzrost i rozwój, rozmnażanie, utrzymanie odpowiedniego poziomu składników mineralnych i wody. Reguluje też procesy przemiany materii – trawienie i wchłanianie. Stanowi mechanizm przystosowawczy do zmieniających się warunków środowiska, np. poprzez odpowiedź na czynnik stresowy – walcz lub uciekaj czy zmianę metabolizmu.
Układ endokrynny jest zbudowany z gruczołów dokrewnych. Inaczej nazywa się je gruczołami wydzielania wewnętrznego lub hormonalnymi. W strukturach tych zachodzi produkcja i wydzielanie hormonów. Hormony to związki chemiczne, które mogą jednocześnie oddziaływać na jeden lub kilka narządów, a tym samym wpływać na wiele procesów toczących się w organizmie. W tym samym czasie we krwi krąży wiele hormonów, których stężenie jest kontrolowane przez całą dobę przez podwzgórze i przysadkę mózgową.
Jakie są gruczoły wydzielania wewnętrznego?
W budowie układu endokrynnego człowieka wyróżnia się następujące gruczoły wydzielania wewnętrznego:
- Szyszynka – znajduje się w śródmózgowiu. Gruczoł ten reguluje proces dojrzewania płciowego – zaburzenia w jego pracy skutkują zachwianiem rytmu dobowego.
- Przysadka mózgowa – jest umiejscowiona w czaszce, a dokładnie w tzw. siodle tureckim. Gruczoł ten m.in. pobudza rozkład tłuszczów zapasowych i wzrost kości długich, reguluje metabolizm, determinuje rozwój i pracę gonad oraz odpowiada za wytwarzanie mleka.
- Podwzgórze – to część międzymózgowia. Wśród głównych jego zadań wymienia się regulację rytmu dobowego (sen i czuwanie), poczucie głodu i pragnienia, temperatury ciała. Gruczoł ten determinuje proces wzrostu i rozmnażania, odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie przysadki mózgowej, razem z nią buduje tzw. układ podwzgórzowo-przysadkowy.
- Tarczyca – jest umiejscowiona w szyi. Determinuje gospodarkę wapniowo-fosforową oraz wpływa na metabolizm. Zaburzenia w pracy tego gruczołu to niedoczynność lub nadczynność tarczycy.
- Gruczoły przytarczyczne – są położone na rogach tarczycy, uzupełniają jej pracę, bo regulują gospodarkę wapniową.
- Grasica – jest umiejscowiona w śródpiersiu, zaraz za mostkiem. Indukuje dojrzewanie komórek odpornościowych, kontroluje skurcze mięśni.
- Nadnercze – są zlokalizowane przy nerkach, wydzielają adrenalinę i noradrenalinę, które wpływają na funkcjonowanie organizmu w stresie. Gruczoł ten zapewnia też równowagę wodno-mineralną.
- Trzustka – znajduje się w jamie brzusznej. Głównym jej zadaniem jest kontrolowanie poziomu cukru we krwi.
- Komórki układu pokarmowego – tzw. komórki G. Odpowiadają za wydzielanie kwasu solnego i stan błony śluzowej żołądka.
- Jądra u mężczyzn oraz jajniki u kobiet – wydzielają hormony płciowe, regulują dojrzewanie komórek rozrodczych i popęd płciowy, a w przypadku jajników dodatkowo przebieg ciąży i cykl miesiączkowy.
