Stres oksydacyjny powstaje jako efekt wpływu zanieczyszczeń ze środowiska, złej diety, stosowania używek oraz negatywnego wpływu stresu na zdrowie. Brak równowagi pomiędzy wolnymi rodnikami a antyoksydantami wpływa na szybsze starzenie się organizmu i rozwijanie się chorób. Jak dokładnie stres oksydacyjny wpływa na organizm i co można zrobić, by mu przeciwdziałać?
Czym jest stres oksydacyjny (tlenowy)?
Obwiniamy go o sprzyjanie rozwoju nowotworów, miażdżycy i innych chorób cywilizacyjnych. To przez niego dochodzi do uszkodzeń komórek, przez które szybciej się starzeją, a nawet mogą mutować. Czym właściwie jest stres oksydacyjny?
Do sytuacji określanej mianem stresu oksydacyjnego, czy też tlenowego, dochodzi w chwili zachwiania równowagi pomiędzy ilością antyoksydantów i wolnych rodników w organizmie.
W procesie pobierania i wykorzystywania tlenu w organizmie powstają wolne rodniki, które mają niesparowany elektron. „Dążą one” przez ten niedobór do pozyskania brakującej cząsteczki od innej komórki. Gdy antyoksydantów (przeciwutleniaczy) jest dość, zapewniają one rodnikom potrzebny elektron, ale jest ich za mało, może dochodzić do uszkodzenia budujących organizm białek, tłuszczów oraz DNA, ponieważ stąd wolne rodniki pobierają cząsteczki.
O ile fizjologiczne ilości wolnych rodników nie szkodzą, tak ich nadmiar zaburza pracę organizmu. W efekcie rozwijają się poważne choroby serca, płuc, nowotwory, choroby neurodegeneracyjne (Parkinson, Alzheimer), czy zaburzenia hormonalne. Stres oksydacyjny przyspiesza również powstawanie zmarszczek i negatywnie wpływa na kondycję skóry, która starzeje się szybciej. Dlatego tak ważne jest zachowanie zbawiennej równowagi dla długiego i zdrowego życia.
Zobacz również: Najczęstsze nowotwory u kobiet
Fot. iStock /Martin Dimitrov
Przyczyny stresu oksydacyjnego
Do powstawania stresu oksydacyjnego przyczynia się funkcjonowanie w zanieczyszczonym środowisku, szczególnie kontakt z metalami ciężkimi typu: kadm, ołów lub rtęć, oraz praktykowanie niezdrowego trybu życia.
Nadmiarowi wolnych rodników w organizmie sprzyja wpływ przewlekłego stresu, brak odpowiedniego długiego i regenerującego snu, brak ruchu i stosowanie używek. Znaczenie może mieć również długotrwałe stosowanie leków antykoncepcyjnych, antydepresyjnych, sterydów oraz antykoagulantów. Szczególny wpływ na stres oksydacyjny mogą mieć błędy żywieniowe i niepełnowartościowa dieta, która jest częstym grzechem. Sięganie po fast foody i wysoko przetworzone jedzenie, wędzone lub smażone, dobitnie przyczynia się do pojawienia się problemu i nasilenia istniejącego już stresu oksydacyjnego.
Jakie objawy powoduje stres oksydacyjny?
Stres oksydacyjny nie powoduje specyficznych objawów, które mogłyby od razu nasunąć na myśl przyczynę problemu. Natomiast nadmiar wolnych rodników w organizmie daje o sobie znać po pewnym czasie na różne sposoby. W tym przypadku dochodzi do bólów głowy, problemów trawiennych, bólów mięśni, wysypki na skórze. Po dłuższym czasie dochodzi do obciążenia pracy układu odpornościowego, pojawiają się stany zapalne, z których mogą rozwinąć się poważne choroby. Gdy następuje spadek stężenia witamin i mikroskładników we krwi, dochodzi do osłabienia organizmu i wtedy zazwyczaj zaczynamy szukać przyczyny niepokojących objawów.
Żeby sprawdzić, czy stres oksydacyjny jest źródłem problemów, należy wykonać analizę stężenia wolnych rodników oraz zbadać zdolność organizmu do ich neutralizowania. Badaniu z krwi służy specjalny analizator, który po kilkunastu minutach daje gotowe wyniki.
Jak usunąć nadmiar wolnych rodników i zapobiec nasilonemu stresowi oksydacyjnemu w przyszłości?
Najbardziej istotne jest zapewnienie odpowiedniej ilości antyoksydantów w diecie. Antyoksydanty, czyli wspomniane już przeciwutleniacze, to substancje pochodzące ze zdrowej żywności. Należą do nich karotenoidy, polifenole i witaminy A, C i E, a także glutation, który samodzielnie wytwarza wątroba. Warto zadbać, by w diecie nie zabrakło świeżych i jak najmniej przetworzonych warzyw i owoców, takich jak np.:
- marchewka, dynia, batat, pomarańcze – będących jednym ze źródeł karetonoidów;
- jagody leśne, jeżyny i maliny, cukinia, jarmuż, szpinak, papryka – będących jednym ze źródeł luteiny;
- pomidory, papryka, arbuzy, czerwone grejpfruty – będących jednym ze źródeł likopenu;
- winogrona, owoce jagodowe, orzechy, kakao – jako źródła resweratrolu (sporo go również w czerwonym winie).
Zobacz również: Antyoksydanty. Czego nie wiesz o likopenie, luteinie i innych związkach przedłużających zdrowie i młodość
fot. fcafotodigital/iStock
Różnorodność warzyw, owoców, ale i kasz, nasion oraz orzechów, dostępność zielonej herbaty, owoców morza oraz tłustych ryb morskich sprawi, że organizm otrzyma nie tylko potrzebną ilość antyoksydantów, ale także niezbędnych dla zdrowia witamin i minerałów.
W zapobieganiu nadmiarowi wolnych rodników w organizmie pomaga zachowanie aktywności fizycznej, a także odstawienie alkoholu i papierosów, które mają wyjątkowo negatywny wpływ na komórki ciała. Trudno jest uniknąć wpływu stresu na organizm, ale można go kontrolować dzięki różnorodnym technikom relaksacyjnym. Umiejętność odpoczynku po stresującej pracy jest równie ważna w zachowaniu zdrowia jak dieta i aktywność fizyczna.
