Rak jajnika to podstępna choroba, która odbiera wielu kobietom szansę na zdrowie i życie. Choroba rozwija się po cichu, w dodatku szybko rozsiewa się dalej, co wpływa na złe rokowania w chwili jej wykrycia. Dlatego kobiety powinny mieć niezbędną wiedzę o tym, czym jest rak jajnika, jakie daje objawy i na czym polega profilaktyka w jego przypadku.
Rak jajnika — co to jest?
Jajniki są parzystymi narządami rozrodczymi kobiet, które za zadanie mają produkcję żeńskich hormonów płciowych (estrogeny, progesteron, androgeny i relaksynę), oraz komórek jajowych. Są one niezbędne do tego, by kobieta mogła zajść w ciążę i ją utrzymać. Od chwili wejścia w czas menopauzy, praca jajników jest sukcesywnie wygaszana. Jajniki zbudowane z różnego typu komórek (nabłonkowe, ziarniste, pęcherzykowe) i mogą chorować. Do jednej z najgroźniejszych chorób dotykających je jest rak.
Fot. iStock/Rak jajnika
Rak jajnika, rozwijający się w jednym lub w obu jajnikach, nazywany jest „cichym zabójcą”. I dzieje się tak nie bez przyczyny. W Polsce, co roku, diagnozuje się ok. 3500 nowych przypadków raka jajnika. Można przy tym zaobserwować niewielki, ale stały wzrost zachorowań na tę chorobę. Najczęściej zapadają na niego kobiety pomiędzy 50. a 70. rokiem życia, ale chorować mogą także młodsze, szczególnie obciążone genetyczną skłonnością do tego nowotworu. Rak jajnika stanowi 5% wszystkich nowotworów złośliwych u kobiet i stanowi duży problem, ze względu na późną wykrywalność choroby oraz tendencję do rozsiewania jej. Jajniki znajdują się w jamie brzusznej, skąd komórki nowotworowe mogą swobodnie się rozsiewać, najczęściej zajmując jelita, wątrobę, śledzionę.
Rak jajnika — typy
Można wyróżnić dwa główne typy raka jajnika:
Typ I — jest to typ lepiej rokujący, ale rozwijający się rzadziej i znacznie wolniej. Objawia się w postaci wyraźnych, łagodnych guzów jajnika, lub nowotworów o granicznej złośliwości, wykrywanych najczęściej w I i II stopniu zaawansowania.
Typ II — występuje najczęściej i jest typem złośliwym, źle rokującym. Szybko rozprzestrzenia się po jamie otrzewnowej, nie przybierając formy wyraźnego guza w jajniku. Najczęściej wykrywany jest dopiero w III i IV stopniu zaawansowania.
Rak jajnika może przybierać ponad 25 różnych postaci.
Rak jajnika — czynniki ryzyka
Do najpoważniejszych czynników, które mogą podnosić ryzyko rozwoju raka jajnika, należy nosicielstwo wadliwego genu BRCA1 lub BRCA2. Fakt posiadania takiego genu sprawia, że ryzyko zachorowania wzrasta aż dwudziestokrotnie. Jeśli w rodzinie występowały te mutacje lub sam rak, należy wykonać testy genetyczne w kierunku oceny obecności mutacji BRCA.
Do innych czynników ryzyka należą: niepłodność, duża masa ciała, dieta uboga w witaminy i błonnik. Z kolei na korzyść kobiety mogą działać czynniki obniżające to ryzyko. Mowa o dużej ilości ciąż i karmieniu piersią, czy stosowaniu antykoncepcji hormonalnej. W przypadku nosicielek wadliwego genu na obniżenie ryzyka wpływa resekcja jajników.
Fot. iStock
Rak jajnika — objawy
Na początku rozwoju choroby rak jajnika nie daje wyraźnych objawów. Dopiero z czasem pojawiają się niespecyficzne sygnały, że coś złego dzieje się w organizmie. Do najczęstszych objawów raka jajnika należą objawy, które można przypisać problemom trawiennym.
Rak jajnika — objawy:
- uczucie pełności w brzuchu;
- odbijanie, niestrawność, nudności, wymioty, wzdęcia, brak łaknienia;
- uczucie ciężkości w jamie brzusznej.
Z czasem pojawiają się poważniejsze objawy, sugerujące konieczność jak najszybszego kontaktu z lekarzem. Należą do nich:
- wodobrzusze (powiększenie się obwodu brzucha, występuje u 30% chorych kobiet);
- okresowo bolesne stosunki płciowe;
- nieprawidłowe krwawienia z dróg rodnych;
- uczucie parcia na mocz;
- trudności w oddawaniu stolca.
Zazwyczaj objawy te można zauważyć, gdy nowotwór jest już zaawansowany i dochodzi do przerzutów.
Diagnostyka w przypadku podejrzenia raka jajnika
Niestety nie istnieją metody, które mogłyby wykryć raka jajnika jeszcze w bezobjawowej fazie rozwoju. Dlatego tak bardzo ważne są regularne wizyty kontrolne u lekarza ginekologa, który przeprowadzi badania fizykalne i ginekologiczne, oraz wykonywana USG przezpochwowe, pozwalające dostrzec ewentualne guzy. Lekarz diagnostykę może poszerzyć o takie uzupełniające badania jak:
- ocenę stężenia markerów raka jajnika we krwi (CA-125 i HE-4),
- tomografię komputerową;
- rezonans magnetyczny;
- laparoskopię i laparotomię zwiadowczą.
Fot. iStock
Rak jajnika — leczenie i rokowania
Leczenie raka jajnika zależy od indywidualnej sytuacji pacjentki. W przypadku rozpoznania raka chirurdzy wycinają jajnik oraz przeprowadzają badanie histopatologiczne. Jeśli potwierdzi się diagnoza złośliwego raka jajnika, pacjentce usuwa się także macicę, drugi jajnik, węzły chłonne i widoczne ogniska choroby. Równie ważna jest chemioterapia, na którą rak jajnika jest wrażliwy. Radioterapia stosowana jest zazwyczaj w leczeniu paliatywnym, by ulżyć pacjentce w towarzyszących chorobie dolegliwościach.
Rokowanie, na jakie pozwala rak jajnika, zależy od stopnia jego zaawansowania. W I i II stadium choroby, gdy rak ograniczony jest jedynie do miednicy mniejszej, pozwala wyleczyć 75% kobiet. W przypadku pacjentek zdiagnozowanych w III i IV stadium, ich szanse na przeżycie 5 lat wynoszą 30–50%.
Niestety w przypadku ¾ wyleczonych kobiet, rak jajnika nawraca. Najczęściej nawrót jest wieloogniskowy i obniża rokowania na ponowne wyzdrowienie chorej.
