FAS (Płodowy Zespół Alkoholowy) u dziecka jest konsekwencją spożywania alkoholu przez ciężarną. Ten zespół zaburzeń wynikający z toksycznego wpływu alkoholu na płód stanowi duże utrudnienie dla obciążonych nim dzieci. Osoby z FAS zmagają się z różnymi wadami fizycznymi, niepełnosprawnością intelektualną, problemami z funkcjonowaniem w społeczeństwie i życiem codziennym.
Czym jest Płodowy Zespół Alkoholowy?
Na Płodowy Zespół Alkoholowy (Fetal Alcohol Syndrome — FAS) składają się wady spowodowane działaniem alkoholu przenikającym ze krwi przez łożysko. Alkohol działa destruktywnie i zakłóca prawidłowy rozwój komórek mózgu i innych narządów. Powstające wady są nieodwracalne i negatywnie wpływają na przyszłość dziecka. Statystyki pokazują, że co roku w Polsce na 300 000 urodzeń, aż 1000 dzieci rodzi się z FAS. Zatrważa świadomość, że FASD (szersze spektrum rozwojowych zaburzeń poalkoholowych u płodu, w tym FAS) występuje częściej niż autyzm lub zespół Downa. FAS, jako termin kliniczny, w klasyfikacji ICD-10 przypisany został pod symbol Q.86.0.
Nie ma jednego „wzorca” dla dzieci z Płodowym Zespołem Alkoholowym. Niektóre z nich są obciążone wadami bardziej niż inne, co jest kwestią indywidualnej reakcji dziecka na toksyczne działanie alkoholu. Z pewnością każdemu z tych dzieci towarzyszyć będą pewne deficyty, które mogą wpływać na wygląd, stopień upośledzenia umysłowego, problemy z nauką czy w kontaktach społecznych.
Fot. iStock
Objawy FAS
Objawy FAS mogą, ale nie muszą ujawnić się od razu po narodzinach obciążonego nim dziecka. Wg statystyk, objawy FAS uwidaczniają się zazwyczaj między drugim a dziesiątym rokiem życia. Często towarzyszy im charakterystyczny wygląd. Dzieci obciążone pełnoobjawowym FAS mają małe głowy, niskie czoło, słabo rozwiniętą żuchwę i rynienkę podnosową, wąską górną wargę. Środkowa część twarzy bywa spłaszczona, a nos krótki i zadarty. Charakterystyczne dla nich są niewielkie, szeroko rozstawione oczy z fałdką w kącikach, a także niesymetryczne uszy. Miewają niską masę ciała i niski wzrost. Często u dzieci z FAS stwierdza się nieprawidłowości w budowie narządów wewnętrznych, problemy ze słuchem i wzrokiem, zbyt duże lub zbyt niskie napięcie mięśniowe, problemy z kośćmi.
Objawy FAS obejmują również zaburzenia umysłowe u dotkniętego nim dziecka. Zaliczamy do nich m.in.:
- opóźnienie umysłowe i obniżony iloraz inteligencji,
- problemy z pamięcią, rozumieniem pojęć abstrakcyjnych,
- problemy z odróżnieniem świata rzeczywistego od nierealnego,
- nieumiejętność wyciągania wniosków, przewidywania, konsekwencji zachowań,
- problemy z nawiązywaniem i utrzymaniem prawidłowych kontaktów społecznych,
- problemy z adaptacją,
- niedojrzałość emocjonalna,
- ograniczony zasób słów,
- trudności w nauce i problemy ze skupianiem się na zadaniach,
- nadpobudliwość, agresja, impulsywność,
- skłonności do nałogów, występowania depresji i stanów lękowych w dorosłości.
Fot. iStock/FAS (Płodowy Zespół Alkoholowy)
Fetal Alcohol Effects (FAE) — niepełnoobjawowy FAS
Są także dzieci, u których nie występuje pełnoobjawowy FAS, ale mama piła alkohol w ciąży i w konsekwencji dziecko zmaga się z pewnymi problemami tym spowodowanymi. Mówimy wtedy o niepełnoobjawowym FAS, a takie dzieci określa się mianem osób obarczonych Fetal Alcohol Effects (FAE). Ich wygląd czy rozwój umysłowy może nie odbiegać od normy, ale zachowanie, sposób rozumowania i występujące problemy z nauką są charakterystyczne dla Płodowego Zespołu Alkoholowego.
Leczenie Płodowego Zespołu Alkoholowego
Rozpoznanie FAS nie zawsze jest oczywiste, dlatego w tym procesie zaangażowani bywają specjaliści z różnych dziedzin. Często pierwsze objawy pojawiają się dopiero między 2 a 10 rokiem życia, i bywają mylone np. z ADHD. W rozpoznaniu zaburzenia uczestniczy zespół lekarzy, złożony m.in. z: neurologa dziecięcego, pediatry, psychologa (neuropsychologa), psychiatry dziecięcego, często przy udziale neurologopedy.
Na czym polega leczenie FAS? Nie istnieje sposób na wyleczenie dziecka z Płodowego Zespołu Alkoholowego. Nie można cofnąć już zaistniałych uszkodzeń w mózgu dziecka, jednak można zrobić wiele, by usprawnić jego funkcjonowanie na różnych płaszczyznach życia.
Fot. iStock
Podejście do każdego dziecka obciążonego Płodowym Zespołem Alkoholowy musi być zindywidualizowane. Każdy przypadek zaburzeń może przebiegać inaczej i mieć inne nasilenie. Zazwyczaj potrzebne jest wsparcie psychologa, w uzasadnionych przypadkach zaleca się współpracę z lekarzem psychiatrą. Często potrzebne jest wsparcie logopedy oraz zajęcia rehabilitacji ruchowej. Jeśli dziecko cierpi z powodu nieprawidłowości w budowie narządów wewnętrznych i wynikających z nich problemów zdrowotnych, konieczna bywa uważna opieka lekarza pediatry, a często i lekarzy innych specjalizacji (gastrologa, nefrologa, endokrynologa).
Choć opiekunowie dzieci cierpiących na FAS muszą liczyć się z różnymi trudnościami, jakie mogą się pojawiać, nie oznacza to, że z takimi dziećmi nie można pracować i osiągać sukcesów. Mają one różne mocne strony, które warto rozwijać, zdobywać kolejne osiągnięcia i umiejętności, które przydają się w życiu.
Zapobieganie FAS
Tylko jedno działanie może zapobiec urodzeniu dziecka obciążonego FAS — całkowita rezygnacja z picia alkoholu w ciąży. Nie ma czegoś takiego jak bezpieczna ilość alkoholu podczas ciąży. Nawet niewielkie ilości alkoholu spożywanego raz na jakiś czas niosą ryzyko wystąpienia FAS u nienarodzonego dziecka.
