Dieta cukrzycowa - jadłospis, w ciąży, zasady

Dieta cukrzycowa to nieodzowny element żywienia i zapobiegania powikłaniom zdrowotnym przy stwierdzonej cukrzycy. Ten zbiór zasad to nic innego, jak zdrowy sposób odżywiania, który pozwala utrzymać właściwy poziom cukru we krwi. Dieta cukrzycowa ma zbilansowany jadłospis, może być stosowana w ciąży, ale trzeba znać i ściśle przestrzegać jej zasad, by rzeczywiście chroniła zdrowie przy stwierdzonej cukrzycy.

Cukrzyca to choroba metaboliczna, która musi być leczona i stale kontrolowana. W przeciwnym razie skutkuje poważnymi powikłaniami i skraca długość życia chorych. Polega ona nieprawidłowym (zbyt niskim) wydzielaniem insuliny przez trzustkę, co powoduje zaburzenia w wykorzystaniu glukozy przez komórki. W efekcie następuje hiperglikemia (wzrost stężenia glukozy we krwi) oraz wydalanie glukozy z moczem. Glukoza jest szybkim źródłem energii dla organizmu, więc problemy w jej przemianie zaburzają funkcjonowanie organizmu.

Cukrzyca typu 1 i 2 a dieta cukrzycowa

Mówiąc o cukrzycy, można mieć na myśli dwa typy choroby choroby – cukrzyca typu 1 i 2, które mają inne przyczyny:

Cukrzyca typu 1 (insulinozależna) jest zaburzeniem autoimmunologicznym, wynikającym z nieprawidłowej pracy układu odpornościowego, który niszczy komórki trzustki produkujące insulinę. Na to osoba chora nie ma wpływu.
Cukrzyca typu 2 (insulinooporna) zwana jest chorobą cywilizacyjną i wynika ze zbyt małej wrażliwości tkanek na insulinę. Najczęściej chorują na nią dorośli o nadmiernej masie ciała. Sprzyja jej dieta kaloryczna, bogata w tłuszcze i cukry. Wg. statystyk około 90% chorych cierpi na drugi typ cukrzycy.

Dopiero po określeniu jej typu na 1 lub 2 w poszczególnym przypadku, można dobrać odpowiednie leczenie, ale dieta cukrzycowa może powinna być wprowadzona w każdym przypadku. Zanim jednak chory wdroży w życie jakiekolwiek zmiany w menu, należy je omówić z diabetologiem lub dietetykiem.

Dieta cukrzycowa - jadłospis, w ciąży, zasady

Fot. iStock/dieta cukrzycowa

Dieta cukrzycowa – główne zasady

Dieta cukrzycowa jest niezwykle istotna w trakcie leczenia cukrzycy. Utrzymanie jej pozwala na utrzymanie prawidłowego stężenia glukozy i tłuszczów we krwi, a także wpływa na prawidłowe ciśnienie tętnicze. Stałe stosowanie diety cukrzycowej zmniejsza ryzyko pojawienia się powikłań cukrzycy oraz chorób naczyniowych.

Najważniejsza jest kaloryczność stosowanej diety, ilość i rozkład dzienny posiłków, oraz wybór źródeł energii w pokarmach, które pozwalają na utrzymanie prawidłowego poziomu cukru we krwi. Trudno to ocenić samodzielnie, więc dietę powinien ułożyć lekarz bądź dietetyk tak, aby uwzględnić preferencje osoby chorej. W przypadku otyłości należy z pomocą specjalisty ułożyć dietę prowadzącą do redukcji masy ciała.

Fot. iStock/dieta cukrzycowa

Posiłki powinny być urozmaicone, zawierające m.in.: witaminy, minerały, zdrowe kwasy tłuszczowe, błonnik. Porcje niewielkie, za to spożywane o stałych porach, co pozwoli uniknąć sytuacji niedocukrzenia. Unikać należy słodyczy, węglowodanów o wysokim indeksie glikemicznym, szkodliwych kwasów tłuszczowych i alkoholu.

Dieta cukrzycowa – węglowodany

Dieta cukrzycowa zaleca ograniczenie węglowodanów prostych, a najlepiej zupełną ich eliminację z jadłospisu. Węglowodany proste mają wysoki indeks glikemiczny, więc gwałtownie zwiększają stężenie glukozy we krwi. Najlepiej odstawić słodycze, słodkie wypieki, słodzone przetwory takie jak dżemy oraz miód. Należy sięgać po węglowodany złożone, produkty o niskim IG, jak najmniej przetworzone, nieoczyszczone z błonnika pokarmowego, takie jak:

ciemne pieczywo z mąki z pełnego przemiału
chleb graham
grube kasze (gryczana, jęczmienna, pęczak)
ryż brązowy
makarony przygotowane al dente i razowe.
płatki owsiane.

Produkty te dają uczucie sytości i minimalizują wydzielanie insuliny po posiłku, więc wpływają na brak napadów głodu.

Dieta cukrzycowa – tłuszcz

Tłuszcze są różne, a dieta cukrzycowa zdecydowanie odradza sięganie po tłuszcze pochodzenia zwierzęcego. Prowadzą one do zwiększenia stężenia cholesterolu całkowitego we krwi, co może prowadzić do miażdżycy. Z diety należy wyeliminować:

pełnotłuste mleko, masło, śmietanę,
słoninę, smalec, tłuste wędliny, sery, pasztety, parówki,
tłuszcze trans obecne w jedzeniu typu fast food i margarynach utwardzanych.

W diecie natomiast powinny się znaleźć jedno- i wielonienasycone kwasy tłuszczowe. Spożywanie ich prowadzi do obniżenia stężenia cholesterolu całkowitego oraz „złego” LDL, co chroni serce i mózg.

dieta cukrzycowa - jadłospis, w ciąży, owoce

Fot. iStock / YelenaYemchuk

wielonienasycone kwasy n-3 znajdują się w rybach morskich (łosoś, tuńczyk, sardynki, śledzie i makrela). Ryby warto jeść przynajmniej 2 razy w tygodniu.
wielonienasycone kwasy n-6 znajdują się w: oleju kukurydzianym, słonecznikowym, sojowym, orzechach włoskich, pestkach dyni.

Dieta cukrzycowa – białko

Około 50% białka dostępnego w diecie powinno być pochodzenia zwierzęcego. Białko zwierzęce jest pełnowartościowe, czyli dostarcza w odpowiedniej ilości wszystkie potrzebne organizmowi aminokwasy. Dieta cukrzycowa zaleca sięganie po chude mięsa i wędliny oraz chude przetwory nabiałowe, takie jak: kurczak, indyk, ryby, jogurt, kefir, maślanka. Białko roślinne znajdziemy w nasionach roślin strączkowych (groch, soczewica, soja), które warto jeść przynajmniej raz w tygodniu.

Dieta cukrzycowa – owoce i warzywa

Dieta cukrzycowa zaleca spożywanie minimum 5 razy dziennie warzyw o niskim indeksie glikemicznym. Są to: pomidor, ogórek, bakłażan, cukinia, rzodkiewka, sałaty, cebula, seler naciowy, szparagi, papryka, kalafior, fasolka szparagowa, rzodkiew biała. Niewskazane są natomiast warzywa, które po ugotowaniu szybko podnoszą stężenie cukru we krwi. Warzywa o wysokim IG to gotowane: ziemniaki, marchew, buraki, a także warzywa konserwowe z puszki.

Fot. iStock / Dean Mitchell

Jeśli chodzi o owoce, dieta cukrzycowa jasno określa, które najlepiej spożywać. Nawet tych zalecanych nie można jeść bez ograniczeń, ponieważ zawierają cukry proste, które podnoszą stężenie glukozy we krwi. Zdecydowanie należy unikać owoców z puszki i suszonych oraz bananów, winogron, arbuzów, czereśni, mandarynek.

Dieta cukrzycowa zaleca owoce takie jak: maliny, truskawki, borówka, jagody, jeżyny, owoce cytrusowe, agrest, czarna porzeczka, śliwki, nektarynki, jabłka, granaty, brzoskwinie, wiśnie, gruszki. Należy pamiętać, że im bardziej owoc jest dojrzały, tym wyższy ma indeks glikemiczny.

Dieta cukrzycowa w ciąży

Niezależnie od tego, czy choroba pojawiła się jeszcze przed ciążą, czy dopiero w trakcie jej trwania, dieta cukrzycowa w ciąży jest bardzo ważnym tematem. Dieta cukrzycowa w ciąży nie różni zasadami od diety cukrzycowej proponowanej w cukrzycy typu 1 i 2. Zapotrzebowanie kaloryczne dla ciężarnej powinien ustalić lekarz diabetolog lub dietetyk. Kaloryczność powinna wynosić od 1500-2400 kcal, co zależy od masy ciała, wzrostu, aktywności fizycznej i wieku. Ciężarna nie powinna zjadać śniadania później niż 8.30. Przerwy między posiłkami nie mogą być dłuższe jak 2- 2,5 -3 godzin ( z możliwym przesunięciem 1/2 godziny).

W diecie ciężarnej powinno się znaleźć:

40-50% węglowodanów
20% białka (1,3g/kg masy ciała)
20-30% tłuszczów.

Ciężarna powinna szczególną wagę przykładać do indeksu glikemicznego produktów – oczywiście im niższy indeks glikemiczny, tym lepiej.