Szkarlatyna – malinowy język i wysypka to oczywiste, ale nie jedyne objawy choroby. Leczenie jest konieczne, by uniknąć powikłań

Szkarlatyna to choroba zakaźna o ostrym przebiegu, która najczęściej pojawia się u dzieci. Charakterystyczna wysypka jest jednym z objawów, który wskazuje na zakażenie. Jakie objawy powoduje szkarlatyna, jak wygląda u dzieci i dorosłych i na czym polega leczenie?

Szkarlatyna – przyczyny

Szkarlatyna (płonica) to ostra ogólnoustrojowa choroba zakaźna, która rozwija się na skutek zakażenia organizmu bakterią Streptococcus pyogenes. Ten paciorkowiec beta-hemolizujacy z grupy A  zwykle wywołuje zapalenie migdałków i gardła. Ponieważ wytwarza on toksyny uszkadzające błony komórkowe i powodujące rozpad czerwonych krwinek, u osób wrażliwych może pojawić się szkarlatyna z wysypką. Zazwyczaj na tę chorobę zapadają dzieci w wieku od 3 do 8 lat, ale osoba dorosła również zachorować. Rocznie zapada na nią w Polsce ok. 13–14 tysięcy osób.

Płonicą zarazić się można od osoby chorej na szkarlatynę lub cierpiącej z powodu paciorkowcowego zapalenia gardła. Do zakażenia może również dojść w kontakcie z ozdrowieńcem, jak i osobą zdrową, będącą nosicielem paciorkowca. Najczęściej do zakażenia dochodzi drogą kropelkową przez błonę śluzową gardła, znacznie rzadziej przez ranę lub kontakt z przedmiotami użytkowanymi przez chorego. Choroba „wylęga się” od 1 do 5 dni od momentu zakażenia. Co ciekawe, są trzy typy toksyny bakteryjnej, więc na szkarlatynę można zachorować trzy razy. Nie chorują natomiast niemowlęta, a jeśli już, to są to wyjątki.

Szkarlatyna u dzieci – objawy

Na początku infekcji płonicę można pomylić z innymi chorobami. Szkarlatyna pojawia się nagle, a jej pierwsze objawy mogą być mylone z grypą. Dopiero dołączenie kolejnych, charakterystycznych objawów wyraźnie wskazuje, z czym mamy do czynienia.

Szkarlatyna – objawy ogólne

• nagły wzrost temperatury ciała –  u dzieci gorączka może przekraczać 39 st. C. Mogą pojawić się także dreszcze towarzyszące gorączce;
• złe samopoczucie – osłabienie i uogólnione rozbicie;
• wymioty i ból brzucha– pojawiają się u dzieci dość często, w połączeniu z wysoką temperaturą mylone są z grypą jelitową;
• powiększenie węzłów chłonnych – przy zapaleniu gardła i migdałków pojawia się bolesne powiększenie węzłów chłonnych szyjnych przedniego trójkąta szyi;

Szkarlatyna – objawy skórne

• wysypka – o bardzo charakterystycznym wyglądzie, który przypomina skórę po uderzaniach szczotką ryżową.  Często pojawia się opinia, że w dotyku przypomina kaszkę lub papier ścierny. Wysypka pojawia się zazwyczaj po 12-36 godzinach od początku choroby, po pierwszych objawach i przybiera postać niewielkich, czerwonych, gęsto usianych plamek. Plamki pojawiają się na całym ciele, poza trójkątem miedzy nosem, policzkami i ustami (tzw. trójkąt Fiłatowa), co również jest charakterystyczne dla szkarlatyny. Początkowo uwidacznia się w okolicy szyi i obojczyków i rozszerza się na pozostałe części ciała. Najbardziej intensywne zmiany obserwuje się na klatce piersiowej, plecach, pośladkach i w pachwinach. Wysypka nie występuje na powierzchni dłoni i podeszwie stóp. Przy ucisku skóry wysypka znika na chwilę, a miejsce chwilowo się „odbarwia” staje się jaśniejsze od otoczenia, delikatnie zażółcone. Zazwyczaj (nie jest to regułą) po tygodniu naskórek delikatnie się złuszcza, początkowo na twarzy, następnie na dłoniach, stopach i małżowinach usznych.

• linie Pastii – mogą pojawiać się czerwone wybroczyny wzdłuż fałdów skórnych. Wynikają one z faktu, że w płonicy naczynia krwionośne są bardzo kruche, ponieważ uszkadzają je toksyny paciorkowca.

Szkarlatyna – objawy ze strony gardła

• zaczerwienione gardło – to również typowy dla szkarlatyny objaw. Gardło może mocno zaczerwienione, mogą również powstawać ropne naloty na powiększonych żywoczerwonych migdałkach podniebiennych.
• osutka na podniebieniu – w postaci żywoczerwonych lub krwotocznych plamek na podniebieniu miękkim i łukach podniebiennych. Plamki łączą się ze sobą, powodując efekt szkarłatnego gardła, które wygląda, jakby płonęło. Stąd też potoczna nazwa szkarlatyny – płonica.
• biały nalot na języku – pojawia się na początku choroby i po około 2 – 3 dniach cofa się, a język przybiera żywoczerwony kolor, może lekko spuchnąć, brodawki oraz kubki smakowe stają się bardzo widoczne – język wyglądem przypomina powierzchnię maliny, z tego powodu określa się go mianem języka malinowego.

Szkarlatyna u dorosłych – objawy 

Osoby dorosłe zapadają na płonicę rzadziej, niż dzieci, ale w przypadku dorosłych jej przebieg jest cięższy. Szkarlatyna u dorosłych powoduje objawy te same, z tym że wysypka wygląda nieco inaczej – plamki są znacznie większe niż u dzieci, co może być mylące. U dorosłych nie zawsze występują wszystkie wymienione objawy, lub kolejno następują po sobie, co sprawia czasem trudności w postawieniu prawidłowej diagnozy.

Szkarlatyna – leczenie

Szkarlatyna wymaga, by leczenie nawet w łagodnym przebiegu oparto na antybiotyku (penicylina lub jej pochodne) przyjmowanego przez 10 dni, lekach obniżających gorączkę i odpoczynku w łóżku. Należy pamiętać o nawadnianiu organizmu oraz lekkiej diecie i szczególnym zachowaniu zasad higieny. W ciężkich przypadkach konieczne może być leczenie szpitalne. Zastosowanie antybiotyku łagodzi przebieg choroby i zmniejsza ryzyko powikłań.

Szkarlatyna – powikłania

Niegdyś szkarlatyna była chorobą o wysokiej umieralności. W czasach przed wybuchem II wojny światowej, wynosiła 25%, współcześnie mniej niż 1%. Nie oznacza to jednak, że można bagatelizować chorobę. Szkarlatyna może powodować powikłania takie jak: gorączka reumatyczna, zapalenie ucha środkowego, zapalenie węzłów chłonnych, nerek i stawów, czy sepsa (posocznica).

---

źródło: www.mp.pl, podyplomie.pl , zdrowie.tvn.pl