Borelioza to podstępna i niełatwa w diagnozowaniu wieloukładowa choroba zakaźna. Wywołuje ją zakażenie bakteriami z grupy krętków Borrelia burgdorferi, na skutek ukąszenia kleszcza. W boreliozie istotny jest czas podjęcia leczenia – długo nierozpoznana choroba może siać spustoszenie w organizmie. Co to jest borelioza, jakie ma objawy, jakie badania pozwalają ją określić i jak wygląda leczenie? To najczęstsze pytania dotyczące boreliozy.
Co to jest borelioza?
Borelioza, czyli krętkowica kleszczowa, zwana też „chorobą z Lyme”, przenoszona jest przez kleszcze żywiące się krwią ludzi i zwierząt. Jest to choroba wieloukładowa i w zależności od stopnia rozwoju, zakażenie może zajmować tylko skórę lub dotknąć układ nerwowy, kostno-stawowy, a także serce.
Fot. iStock
Borelioza – jak dochodzi do zakażenia?
Kleszcze wbijają się w skórę za pomocą aparatu kłująco-ssącego, którym wprowadzają substancję znieczulającą. Z tego powodu nie czujemy, że dzieje się coś niepokojącego. Te małe pasożyty przebywają na skórze żywiciela do chwili, gdy są tak opite krwią i odpadają od ofiary. Niestety, nie licząc pasożytowania, kleszcz może roznosić niebezpieczne dla człowieka choroby takiej jak borelioza czy odkleszczowe zapalenie mózgu. W jelitach kleszczy znajdują się chorobotwórcze bakterie, krętki Borrelii, które przedostają do ludzkiego organizmu przez ślinę lub wymiociny kleszcza. Do zakażenia dochodzi nie wcześniej niż 24 do 48 godzin po wkłuciu się pajęczaka w skórę. Szybkie i prawidłowe usunięcie kleszcza zmniejsza ryzyko zakażenia.
Fot. iStock/krętki Borrelli
Borelioza – objawy
Borelioza może dawać inne objawy i mieć różny przebieg. Niektórzy skarżą się jedynie na rumień, gdy u innych rozwija się w tzw. postać rozsianej, dając szereg objawów narządowych. Objawy choroby mogą pojawić się w ciągu kilku tygodni lub choroba pozostaje w ukryciu przez wiele lat, nie dając żadnych niepokojących objawów lub dając objawy brane mylnie za inne schorzenia.
Borelioza – objawy skórne
W pierwszej kolejności po zakażeniu może pojawić się rumień wędrujący. Rumień pojawia się od ok. 1 do 4 tygodni po ukąszeniu. Wygląda on zazwyczaj dość charakterystycznie – przypomina czerwony okręg o ostrych granicach z przejaśnieniami wewnątrz, który poszerza średnicę ponad 5 cm i „wędruje” po skórze. Stąd jego nazwa – rumień wędrujący. Najczęściej pojawia się on wokół miejsca ukąszenia, ale może uwidocznić się w innej lokalizacji. Zmiana po ok. 4 tygodniach zanika samoczynnie.
Fot. iStock / anakopa
Znacznie rzadziej występuje chłoniak limfocytowy skóry, który wygląda jak niewielka (ok. 5 mm), czerwona grudka, nie powodująca bólu.
Borelioza – objawy narządowe
Objawy narządowe pojawiają się w drugiej (faza rozsiana) i w trzeciej fazie choroby (faza późna, przewlekła). Mogą one nastąpić ze strony układu nerwowego, stawów lub serca. Tutaj nie istnieją sztywne ramy – w boreliozie każdy z narządów może zostać dotknięty zakażeniem.
- w fazie rozsianej borelioza może powodować objawy na tle neurologicznym. W tym przypadku po kilku tygodniach lub miesiącach może pojawić się porażenie nerwów czaszkowych, stany zapalne korzeni nerwowych, a w poważniejszych przypadkach limfocytowe zapalenie opon mózgowych. Mogą pojawić się także pierwsze objawy ze strony stawów (stan zapalny) lub układu sercowo-naczyniowego (zaburzenia rytmu serca, zapalenie mięśnia sercowego). Częsta jest także gorączka, osłabienie, bóle głowy i mięśni.
- w fazie późnej objawy pojawiają się nawet po wielu miesiącach do nawet kilku lat od ukąszenia. Chorzy zapadają zazwyczaj na przewlekłe i nawracające zapalenia dużych stawów (np. staw biodrowy) oraz przewlekłe zanikowe zapalenia skóry kończyn w miejscu ukąszenia kleszcza. Może pojawić się neuroborelioza, która jest wynikiem zajęcia przez krętki Borrelli obwodowego (nerwy) lub ośrodkowego układu nerwowego (mózg i rdzeń kręgowy). W efekcie pojawiają się stany zapalne różnych nerwów, zaburzenia widzenia, słuchu, połykania lub czucia, problemy z pamięcią, uszkodzenie mózgu.
Fot. iStock
Borelioza – badania
Im szybciej rozpoznana zostanie choroba, tym lepsze efekty przynosi antybiotykoterapia. Jeżeli borelioza została zauważona w fazie rozsianej lub przewlekłej, trudniej jest postawić jednoznaczną diagnozę.
Często zanim zostaną wykonane badania, borelioza manifestuje się w fazie wczesnej, pod postacią rumienia wędrującego. Obecność rumienia i potwierdzenie ukąszenia jest wskazaniem do rozpoczęcia antybiotykoterapii. W takiej sytuacji wykonanie testów serologicznych nie jest konieczne.
Borelioza – badania IgM i IgG
Jeśli podejrzewana jest borelioza, badania IgM i IgG mogą być pomocne przy diagnozowaniu choroby. Najczęściej zleca się wstępny test ELISA klasy IgM i/lub IgG. Przeciwciała IgM najwyższy poziom we krwi mają w okresie od 4-6 tygodni od zakażenia, i utrzymują się do 4-6 miesięcy. Natomiast przeciwciała IgG można wykryć po 6-8 tygodniach od zakażenia, a ich poziom może nie spadać przez wiele lat, nawet jeśli podjęto antybiotykoterapię. Jeżeli wynik testu ELISA jest dodatni lub wątpliwy, potwierdza się go badaniem jakościowym metodą Western Blot. Jeżeli ELISA da ujemny wynik, nie wykonuje się testu potwierdzenia.
Należy także pamiętać, że dodatni wynik badania IgM i IgG testów bez stwierdzenia objawów, nie potwierdza, że borelioza się rozwinęła.
Borelioza – leczenie
Standardowe leczenie, jeśli borelioza została zdiagnozowana, opiera się na antybiotykach. Antybiotykoterapia trwa zazwyczaj od 21-28 dni. Leczenie podejmuje się w każdej fazie boreliozy, ale największą skuteczność (nawet ok. 90%) we wstępnej fazie. Poza tym stosuje się leczenie objawowe, które łagodzi dolegliwości towarzyszące boreliozie, np. leki przeciwzapalne przy zapaleniu stawów.
