Koszmary senne to jedna z ostatnich rzeczy, na jakie można mieć ochotę. Większości ludziom przytrafiają się raz na jakiś czas, ale bywają przypadki, gdy koszmary senne towarzyszą znacznie częściej, utrudniając nocny wypoczynek. Z jakiego powodu pojawiają się złe sny, o czym może to świadczyć, oraz co można zrobić, aby odzyskać kontrolę nad sytuacją?
Czym są koszmary senne?
Zły sen raz na jakiś czas przytrafia się każdemu. Koszmary to marzenia senne o nieprzyjemnym zabarwieniu emocjonalnym, które wiążą się z poczuciem zagrożenia, niebezpieczeństwem, odczuwaniem niepokoju lub wręcz przerażenia, paniki. Obrazy z nimi związane potrafią gwałtownie przerwać sen, po którym czasem niełatwo jest wrócić do równowagi i ponownie spokojnie zasnąć. Po wyrwaniu z koszmaru mamy świadomość, że to tylko nieprzyjemny sen, nic nam nie grozi, mamy władzę nad ciałem (w przeciwieństwie do paraliżu sennego), oraz możemy opowiedzieć o tym, co nam się śniło.
Według statystyk ok. 10-15 % dzieci miewa koszmary senne, natomiast problem pojawiający się od czasu do czasu dotyczy nawet połowy osób dorosłych. Najczęściej jest to problem występujący raz na jakiś czas i jest to zupełnie normalne. Znacznie rzadziej pojawia się sytuacja, gdy częściej niż raz w tygodniu pojawiają się koszmary. Takie przypadki w większości spowodowane przeżyciem jakiejś traumy.
Koszmary, czyli złe sny, pojawiają się w fazie REM, w momencie, gdy mózg wykazuje wysoką aktywność. Nieświadomie poruszamy wtedy gałkami ocznymi, oddech przyspiesza, serce uderza szybciej. Gdy marzenia senne, które wytwarza mózg, stają się nieprzyjemne, dochodzą do tego inne reakcje organizmu, jak np. pocenie się, urywany oddech, wydawanie odgłosów przez sen, odczuwanie negatywnych emocji, które towarzyszą nam jeszcze krótko po przebudzeniu.
Fot. iStock
Koszmary senne — przyczyny
Choć kojarzą się z czymś negatywnym, niepotrzebnym i niechcianym, złe sny odgrywają jednak ważną rolę, choć ich przyczyna może być różna.
Koszmary senne a emocje
Mimo tego, że nie należą do przyjemności, koszmary senne pełnią ważną funkcję w odreagowywaniu pewnych wydarzeń. Mogą wpływać na ich powstawanie nieprzyjemne sytuacje, np. nadchodzący ważny egzamin, przeżycie niebezpiecznej sytuacji np. podczas podróży autem, lub inna stresogenna sytuacja, która wzbudza silne emocje. To taki specyficzny „zawór bezpieczeństwa”, który pozwala odreagować stres oraz obniżyć napięcie spowodowane sytuacjami, które wywierają na nas silny wpływ. Złe sny to również szansa, choć mało przyjemna, na to, by podświadomie przyjrzeć się czemuś nieprzyjemnemu, oswoić z czymś, co może być dla nas problematyczne. Koszmary senne są odpowiedzią na przeżywanie wydarzeń trudnych oraz ważnych, które mózg jeszcze raz może „obejrzeć”, przetworzyć. Złe sny mogą wynikać z pewnych zaburzeń wpływających na aktywność mózgu w trakcie snu, przez które dochodzi do reakcji emocjonalnej i odczuwania lęku.
Koszmary senne a problemy ze snem
Inną przyczyną pojawienia się koszmarów mogą być problemy ze snem. Koszmary często stwierdza się w parze z bezsennością. Tworzą one zaklęty krąg. Złe sny mogą utrudniać zasypianie lub powodować gwałtowne przebudzenia. Z kolei towarzyszące temu emocje mogą nasilać niepokój i sprzyjać koszmarom, gdy już uda się zasnąć.
Fot. iStock
Koszmary senne a zaburzenia psychiczne
Złe sny towarzyszą także różnym zaburzeniom psychicznym. Pojawiają się przy stanach lękowych, depresji, objawach psychotycznych. Najczęściej koszmary senne odnotowuje się u osób cierpiących na zespół stresu pourazowego (PTSD). Pojawia się on przebytej traumie, np. u świadków wypadku, gwałtownej śmierci, ofiar gwałtu czy molestowania, lub innego wstrząsającego przeżycia.
Inne przyczyny koszmarów
Inną przyczyną nawracających koszmarów może być działanie uboczne stosowanych leków, używek i substancji uzależniających.
Koszmary senne — kiedy trzeba udać się do lekarza?
Jeśli koszmary senne pojawiają się od czasu do czasu i wynikają z trudnej sytuacji lub silnych emocji, które nas dotykają, nie stanowią powodu do niepokoju. Inaczej dzieje się w sytuacji, gdy złe sny nawracają, pojawiają się kilka razy w tygodniu, utrudniają nocny odpoczynek i odbijają się na naszym samopoczuciu i funkcjonowaniu. Taka sytuacja wymaga konsultacji z lekarzem, ze względu na negatywny wpływ na zdrowie fizyczne i psychiczne. Trudno jest funkcjonować w ciągu dnia po zarwanej lub zupełnie nieprzespanej nocy. Organizm potrzebuje odpowiednio długiego i wartościowego snu do regeneracji. Inaczej zaczyna szwankować. Problemu nie wolno bagatelizować.
Fot. iStock
Na czym polega leczenie koszmarów sennych?
Często pojawiające się koszmary senne zakwalifikowane zostały przez specjalistów do zaburzeń snu z grupy parasomnii. Jeśli złym snom towarzyszy bezsenność, trzeba leczyć bezzwłocznie oba zaburzenia. Ważna jest rozmowa ze specjalistą, najlepiej lekarzem psychiatrą, który będzie w stanie określić przyczynę problemu.
Osoby, u których koszmary senne wynikają z uzależnienia od różnych substancji psychoaktywnych, powinny podjąć walkę z uzależnieniem, najlepiej korzystając ze wsparcia specjalisty. Jeżeli problem wynika ze stosowanych leków, można spróbować zmienić dawkę lub znaleźć zamiennik dla danego preparatu. Jeśli złe sny towarzyszą np. depresji czy zaburzeniom lękowym, proponuje się pacjentowi zastosowanie terapii poznawczo-behawioralnej. Jeśli konieczne jest zastosowanie leków, łączy się je z psychoterapią.
