– Wszystko zaczęło się od bardzo osobistego doświadczenia – mówi Martyna Wojciechowska. Dwa lata temu osoba z otoczenia mojej córki powiedziała jej, że zamierza popełnić samobójstwo, a z Marysi uczyniła swoją powiernicę. To był dla nas obu moment głębokiego wstrząsu i trzeba było działać. Na szczęście to konkretne dziecko zostało uratowane, ale miałam okazję przekonać się osobiście, jak działa, a raczej jak bardzo nie działa system – opowiada o genezie pomysłu na stworzenie raportu „MŁODE GŁOWY. Otwarcie o zdrowiu psychicznym”.
Dziennikarka i podróżniczka postawiła sobie wtedy szereg pytań: Czy edukujemy młode pokolenie jak rozpoznać kryzys psychiczny u siebie, u kogoś, jak postępować? Czy potrafimy zrobić to skutecznie? Czy szkoły mają wypracowane procedury reagowania w takich sytuacjach? Do kogo zwrócić się po pomoc?
Było ich więcej niż odpowiedzi. – Okazało się, że mamy za mało psychiatrów dziecięcych, że na wizytę u specjalisty na NFZ czeka się nawet rok, prywatnie – wiele miesięcy, podczas gdy reagować powinno się natychmiast. A przede wszystkim, że zdrowie psychiczne to temat tabu i że nie potrafimy o nim rozmawiać – mówi Wojciechowska. – Zaczęłam zgłębiać statystyki dotyczące rosnącej liczby samobójstw wśród dzieci i zrozumiałam, że mamy do czynienia z głębokim kryzysem, a jego kolejne etapy dopiero przed nami. Jako mama poczułam strach o przyszłość mojej córki i młodego pokolenia. Jako założycielka i prezeska Fundacji UNAWEZA postanowiłam działać. Z mojej ogromnej początkowo bezsilności zrodził się projekt „MŁODE GŁOWY. Otwarcie o zdrowiu psychicznym”. Bo czas zacząć o tym rozmawiać otwarcie!
Wyniki są przejmujące i wskazują na ogromne poczucie bezradności wśród dzieci. Stres je przerasta, ponad 80 procent z nich w sytuacji kłopotliwej nie znajduje rozwiązań. Czasem próba samobójcza wydaje się im jedynym sposobem, żeby przerwać cierpienie. Mówią: „Chciałbym / chciałabym zniknąć”. Dlatego tak ważna jest nasza uważność i uświadomienie im, że zawsze warto sięgać po pomoc. Czasem wystarczy drobny gest lub jeden mądry, wspierający dorosły obok.
– Dzieci w kryzysie psychicznym są przekonane o tym, że nic nie znaczą, niczego nie potrafią i dla nikogo nie są ważne. Obraz dopełnia niski poziom zaufania społecznego młodych, brak wiary w skuteczność profesjonalnej pomocy czy wsparcia. Widać też skalę hejtu oraz doświadczanej przemocy rówieśniczej i domowej – tłumaczy Joanna Flis, psycholożka, pedagożka, współtwórczyni narzędzia badawczego i ekspertka w projekcie MŁODE GŁOWY.
Fundacja UNAWEZA w ramach projektu MŁODE GŁOWY opublikowała raport z badania dotyczącego zdrowia psychicznego, poczucia własnej wartości i sprawczości wśród dzieci oraz młodzieży w wieku 10-19 lat. Wzięło w nim udział ponad 180 tysięcy uczniów z całej Polski – to pierwsze tego typu badanie na taką skalę. Inicjatorką projektu jest Martyna Wojciechowska, założycielka i prezeska Fundacji UNAWEZA. Równolegle rusza też ogólnopolska kampania edukacyjna „Otwarcie o zdrowiu psychicznym” oraz strona www.mlodeglowy.pl, na której znajdą się materiały dotyczące zdrowia psychicznego i pierwszej pomocy psychologicznej.
MŁODE GŁOWY
Projekt „MŁODE GŁOWY. Otwarcie o zdrowiu psychicznym” powstał po to, żeby usłyszeć głos naszych dzieci. Żeby same mogły się wypowiedzieć: co myślą o sobie, z czym mają największe problemy, a przede wszystkim gdzie szukają wsparcia.
Jako mama wiem, że stan zdrowia psychicznego młodych jest alarmujący. Jako prezeska Fundacji UNAWEZA postanowiłam działać. Nie sprawimy, że w Polsce nagle będzie więcej specjalistów i oddziałów psychiatrii dziecięcej. To, co teraz realnie możemy zrobić, to stworzenie systemu szybkiego reagowania w razie kryzysu psychicznego u dziecka i prewencja. Jeśli możemy szkolić się w zakresie pierwszej pomocy ofiarom wypadków, to możemy też wdrażać do naszego codziennego życia i programów edukacyjnych „pierwszą pomoc psychologiczną”. Nad tym obecnie pracujemy ze sztabem doświadczonych ekspertów.
Wyniki naszych badań są przejmujące i wskazują na absolutne poczucie bezradności wśród dzieci. Stres je przerasta, ponad 80% z nich w sytuacji kłopotliwej nie znajduje rozwiązania. Mówią: „Chciałbym/chciałabym zniknąć”. Ważne, żebyśmy zaczęli rozmawiać o zdrowiu psychicznym otwarcie, nauczyli nasze dzieci, że warto sięgać po pomoc, także specjalistyczną, że to nie jest obciach. Bo największą odwagą jest stanąć po swojej stronie” – mówi Martyna Wojciechowska, mama, prezeska Fundacji UNAWEZA, dziennikarka i podróżniczka.
Projekt MŁODE GŁOWY obejmuje największe w Polsce, bezpłatne i w pełni anonimowe badanie zdrowia psychicznego, poczucia własnej wartości, sprawczości dzieci i młodzieży oraz kampanię profilaktyczną skierowaną do młodych, rodziców i nauczycieli. Podjęte działania są reakcją na dynamiczny wzrost zachowań samobójczych w Polsce. Według danych Policji w 2022 r. odnotowano ponad 2031 prób samobójczych młodych ludzi. To o 140 proc. więcej niż w roku 2020.
Dzieci i młodzież w Polsce mają skrajnie niską samoocenę
Wyniki badania MŁODE GŁOWY pokazują dramatycznie niski poziom samooceny u dzieci i młodzieży w Polsce. Aż 65,9% uczniów biorących udział w badaniu chciałoby mieć więcej szacunku do samego siebie, aż 58,4% uczniów czasami czuje się bezużyteczna, a 46% to osoby o skrajnie niskiej samoocenie, 31,6% uczniów nie lubi siebie, a 26,4% uważa siebie za osobę mniej wartościową od innych.
Według głównych wyników opublikowanego na stronie www.mlodeglowy.pl raportu:
- Młodzi spodziewają się porażki. Stres dnia codziennego przerasta 81,9 % osób.
- Co trzecie dziecko nie ma chęci do życia – 8,8% dzieci w Polsce deklaruje, że podjęło próbę samobójczą (szacunkowo może to być aż 340 tysięcy młodych osób, według GUS w Polsce jest 3 863 630 osób w wieku 10-19 lat, stan z 31.12.2021 r.), a myślało o niej 39,2% uczniów (można szacować, że to nawet 1,5 miliona osób)
- Prawie 70% badanych, nigdy nie korzystało ze wsparcia psychologa w szkole i poza szkołą
- Połowa uczniów ma skrajnie niską samoocenę a, co trzeci jest swoim największym krytykiem, odchudza się lub ćwiczy ponad swoje siły
- Co szóste dziecko się okalecza (16%), a blisko połowa ma zaburzenia odżywiania – kompulsywnie się objada lub głodzi
- Prawie 40% ogląda materiały prezentujące przemoc w sieci
- Dla ponad połowy młodych największym wsparciem jest rodzina, a dopiero potem koledzy i nauczyciele
Na czele problemów, z którymi zmagają się młodzi, jest brak motywacji do działania (52,4%). Do tego dochodzą wymieniane przez młodych: problemy z brakiem koncentracji uwagi (38,1%), gorsze samopoczucie psychiczne (36,3%), kłopoty w nauce (30,6%) i problemy ze snem (37%). Aż 10,5% uczniów przyznało, że w ich opinii, w ich życiu nie ma ANI JEDNEJ osoby, która w pełni je przyjmuje i akceptuje.
Obraz dzieci i młodzieży, jaki wyłania się z pozyskanych przez nas wyników to obraz przepełniony samotnością, skrajnie niską samooceną i niskim poczuciem sprawczości. Roboczo nazwaliśmy ten stan „triadą kryzysu psychicznego dzieci i młodzieży”. Przyczynia się to do wzrostu myśli samobójczych oraz zachowań i zamachów samobójczych.
Dzieci w kryzysie psychicznym są przekonane o tym, że nic nie znaczą, niczego nie potrafią i dla nikogo nie są ważne. Obraz dopełnia niski poziom zaufania społecznego młodych, brak wiary w skuteczność profesjonalnej pomocy czy wsparcia. Widać też skalę hejtu oraz doświadczanej przemocy rówieśniczej i domowej – tłumaczy Joanna Flis, psycholożka, pedagożka, współtwórczyni narzędzia badawczego i ekspertka w projekcie MŁODE GŁOWY.
O BADANIU
W anonimowym badaniu MŁODE GŁOWY Fundacji UNAWEZA udział wzięło 184.000 uczniów w wieku 10-19 lat ze szkół podstawowych i ponadpodstawowych z całej Polski. Badanie zostało koordynowane przez Fundację Dbam o Mój Z@asięg w ramach programu Szkoła Odpowiedzialna Cyfrowo od 25 października 2022 r. do 10 marca 2023 r.
Chcielibyśmy podziękować za zaangażowanie prawie 2 tysięcy szkół z całej Polski, które podjęły się organizacji badań w swoich placówkach. Dziękujemy za każdą zgodę podpisaną przez rodziców ponad 180.000 uczniów i każde dobre słowo, które usłyszeliśmy. Badania to dopiero początek drogi, ponieważ wyniki posłużą do stworzenia kampanii edukacyjnej i kompleksowych działań profilaktycznych – mówi dr Maciej Dębski, koordynator badania MŁODE GŁOWY, prezes Fundacji Dbam o Mój Z@sięg, pracownik naukowy Instytutu Socjologii Uniwersytetu Gdańskiego.
Raport MŁODE GŁOWY i co dalej?
Działania Fundacji UNAWEZA mają zwrócić uwagę na problemy ze zdrowiem psychicznym wśród młodych, wskazać związane z tym wyzwania i przyczynić się do normalizacji sięgania po pomoc. W ramach raportu opublikowano 40 rekomendacji, dzięki którym będzie można poprawić ich jakość życia psychicznego dzieci i młodzieży.
Na podstawie opracowanych wyników powstaje kompleksowa oferta edukacyjna z konkretnymi narzędziami dla dzieci i rodziców oraz nauczycieli, w tym:
- Ogólnodostępny program profilaktyczny z praktycznymi materiałami dla uczniów, nauczycieli i rodziców, który będzie dostępny już w nadchodzącym roku szkolnym;
- „Złoty standard” pomocy psychologicznej dla wszystkich szkół w kraju — czyli konkretne rozwiązania służące ochronie zdrowia psychicznego uczniów;
- Opracowane przez ekspertów rekomendacje, pakiety wsparcia dla nauczycieli, rodziców oraz dzieci.
Działania prowadzone są we współpracy z szeregiem fundacji, organizacji pozarządowych i instytucji naukowych m.in.: Wydziałem Nauk Społecznych Uniwersytetu Gdańskiego, Uniwersytetem Szczecińskim — Instytutem Pedagogiki, Fundacją Dbam o Mój Z@sięg, Instytutem Cyfrowego Obywatelstwa, Naczelną Radą Adwokacką, Naczelną Izbą Lekarską, Centrum Zdrowia Dziecka, Fundacją po Drugie, Fundacją Zobacz… JESTEM, SEXed, Fundacją Dajemy Dzieciom Siłę, Salonem Edukacyjnym EMPIRIA, Fundacją Można Zwariować, Nastoletnim Azylem, portalem Librus, Donateo. Ambasadorem projektu raper Bedoes.
Wraz z publikacją raportu Fundacja UNAWEZA uruchomiła stronę www.mlodeglowy.pl oraz rozpoczyna kampanię edukacyjną “Otwarcie o zdrowiu psychicznym”. Historie 12 bohaterów można przeczytać na stronie www.mlodeglowy.pl. Za koncepcje, wsparcie kreatywne i w realizacji akcji, odpowiada grupa NOWY®️ŁAD, a za kreację we3studio. Zdjęcia wykonała Marta Wojtal. Działania mają pokazać, dlaczego warto rozmawiać o swoim samopoczuciu i zachęcić Polaków do zadbania o swoje zdrowie psychiczne.
Partnerem projektu i kanałem komunikacji jest TikTok. Rolą platformy jest zwiększenie rozpoznawalności kampanii, samej problematyki zdrowia i dobrostanu psychicznego oraz edukacja np. w zakresie dostępnych form pomocy i normalizacja sięgania po nią. Na profilu MŁODE GŁOWY tiktok.com/@mlode_glowy publikowane są treści związane różnymi zagadnieniami zdrowia psychicznego. Inicjatywa jest szeroko promowana na platformie w najbardziej zasięgowych formatach.
***
Pełny raport MŁODE GŁOWY
Już teraz szkoły mogą się zapisywać do projektu na stronie www.mlodeglowy.pl. Pod tym samym adresem tworzymy także bazę wiedzy na temat zdrowia psychicznego z konkretnymi narzędziami gotowymi do użytku. Nasze działania kierujemy nie tylko do dzieci, ale też do rodziców, którzy czasem, mimo najszczerszych chęci, nie wiedzą, co robić. Tak jak ja nie wiedziałam i na własną rękę szukałam rozwiązań. Dużą uwagę będziemy także poświęcać wsparciu nauczycieli w ich codziennej pracy z naszymi dziećmi. Mało kto mówi o wypaleniu zawodowym nauczycieli, a mierzą się oni z ogromnymi wyzwaniami i potrzebują konkretnych narzędzi.
***
Rzecznik Praw Dziecka Mikołaj Pawlak w piśmie do ministra edukacji i nauki Przemysława Czarnka wyraził zaniepokojenie akcją fundacji. Pawlaka szczególnie zaniepokoiło, że partnerem projektu jest aplikacja TikTok. Oświadczenie Fundacji UNAWEZA przeczytasz TUTAJ.
