Zaraz po urodzeniu należy umożliwić dziecku nieprzerwany kontakt z matką „skóra do skóry”. Trwa on zazwyczaj około dwóch godzin i traktujemy go jako naturalne zakończenie aktywnych okresów porodu i rozpoczęcie adaptacji noworodka do nowych warunków życia pozamacicznego. Kontakt „skóra do skóry” powinien też być inicjacją do pierwszego przystawienia dziecka do piersi matki. Moment ten przez wielu nazywany jest złotym standardem przynoszącym korzyści zarówno dziecku jak i matce w sferze emocjonalnej. Położna, Anna Jedlińska, ambasadorka kampanii „Położna na medal” radzi, co trzeba wiedzieć o pierwszych zabiegach dziecka, tuż po jego urodzeniu.
Skóra do skóry
Musimy wiedzieć, że pierwszy kontakt zapobiega wyziębieniu organizmu noworodka i ma bardzo korzystny wpływ na stabilizację krążeniowo-oddechową. Szalenie ważne jest też to, że uspokaja noworodka. Badania naukowe pokazują bardzo pozytywny wpływ nieprzerwanego, spokojnego kontaktu „skóra do skóry” na wskaźniki karmienia piersią – czas karmienia wydłuża się, zmniejsza się konieczność dokarmiania we wczesnym okresie po porodzie, ułatwiony zostaje również wyrzut hormonu zwanego oksytocyną, który powoduje obkurczanie się macicy i poród łożyska. Warto podkreślić, że ani ocena noworodka w skali Apgar, ani badanie dziecka przez lekarza neonatologa nie powinny przerywać tego najważniejszego, pierwszego kontaktu „skóra do skóry”. Oczywiście, czynnikami wyłączającymi ten pierwszy kontakt jest ciężki stan dziecka po porodzie lub też matki oraz konieczność podjęcia interwencji w postaci resuscytacji krążeniowo-oddechowej czy też postępowanie w przypadku silnego krwawienia u matki.
Kiedy czas na opaskę?
Najnowszy standard kładzie nacisk na założenie opasek identyfikacyjnych jeszcze przed odpępnieniem, ale po wcześniejszym odczytaniu na głos matce dziecka informacji na temat jej dziecka i potwierdzeniu przez matkę danych zawartych na tasiemce. Opaska identyfikacyjna powinna zawierać imię i nazwisko matki, płeć dziecka oraz datę i godzinę urodzenia dziecka. Mamy które są w ciążach mnogich powinny wiedzieć, że na opaskach ich bliźniaków, trojaczków – generalnie wszystkich maluszków, które przyjdą na świat – powinny znajdować się też cyfry wskazujące na kolejność urodzenia dzieci.
Ważny jest spokój
Należy pamiętać o istotnym aspekcie zaraz po porodzie – należy dokładnie osuszyć skórę dziecka, po to, aby zapobiec jego wychłodzeniu bezpośrednio po porodzie. Należy zapewnić matce oraz noworodkowi spokój i intymną atmosferę bez nadmiernych bodźców dźwiękowych oraz świetlnych. Takie otoczenie z pewnością ułatwi silniejsze budowanie więzi między matką a nowonarodzonym maluszkiem. Odpępnienie noworodka, zgodnie ze standardem, powinno nastąpić po ustaniu tętnienia jednak nie wcześniej niż po upływie jednej minuty od urodzenia dziecka. Tuż po odpępnieniu noworodka z tętnicy pępowinowej należy pobrać krew, która w laboratorium zostanie poddana badaniu, to gazometria poporodowa. Dzięki niej sprawdza się równowagę kwasowo-zasadową w organizmie, a także ocenia się jaki jest poziom tlenu i dwutlenku w krwi maluszka.
Apgar
Ocena noworodka w skali Apgar następuje tuż po porodzie i należą do niej oceny:
– czynności serca
– czynności oddechowa
– zabarwienia skóry
– napięcia mięśni
– reakcji na odruchy
Za każdą z tych pięciu kategorii dziecko może otrzymać od 0 do 2 punktów. Co ważne, badanie powinno być powtórzone, ponieważ stan noworodka może się zmienić po kilku minutach od urodzenia. Dziecko może łącznie otrzymać maksymalnie 10 punktów, co oznacza, że jest w stanie bardzo dobrym. Jeśli suma punktów wynosi 8 lub 9 prognozy dla dziecka są również bardzo dobre. Wynik w przedziale 4-7 oznacza ,że stan noworodka jest średni i wymaga wykonania dodatkowych czynności oraz badań. Natomiast 3 punkty w skali Apgar oraz mniej alarmują nas o sytuacji poważnej i zagrażającej życiu dziecka. W takich przypadkach noworodek trafia zazwyczaj na stanowisko resuscytacyjne, a następnie do inkubatora.
Pomiary, odruchy i zabieg Credego
Noworodek po porodzie jest również ważony i mierzony oraz dokładnie badany przez lekarza neonatologa, który sprawdza serce, płuca, kręgosłup, stawy, brzuch, narządu płciowe. Następnie przeprowadzony zostaje zabieg Credego, polegający na zakropleniu oczu noworodka roztworem azotanu srebra. Zabieg wykonuje się w profilaktyce rzeżączkowego zapalenia spojówek.
U dziecka sprawdzane są również odruchy takie jak: ssanie, połykanie, odruch Moro (reakcja dziecka na głośny dźwięk, odrzucenie rąk do tyłu, a następnie ich szybkie zebranie w geście obejmowania), odruch chodzenia (uniesione maleństwo pod pachy będzie próbowało stawiać kroczki), odruch pełzania (noworodek położony na brzuch matki będzie próbował pełzać podpierając swoje stopy). Neonatolodzy powtarzają takie czynności przez pierwszy kilka dni pobytu dziecka w szpitalu i w ten sposób oceniają jego adaptację do nowych warunków życia.
Testy
Należy pamiętać o tym, że wszystkie zabiegi pielęgnacyjne i zabiegi obowiązkowe przy noworodku są wykonywane po uzyskaniu zgody w obecności matki o ile stan matki na to pozwala.
U noworodka znajdującego się już na oddziale położniczym należy wykonać:
– test pulsoksemytryczny – w ten sposób można szybko wykryć bezobjawowe zaburzenia serca;
– przesiewowe badanie słuchu – wykonuje się u każdego noworodka, jest to badanie całkowicie bezpieczne i bezbolesne;
– pobranie krwi na badanie Fenyloketonurii – krew pobierana jest z pięty dziecka na specjalną bibułę. Jeśli wynik jest w normie, to badanie zostaje zakończone. Jeśli natomiast odbiega od normy, to laboratorium wysyła informację do rodziców o powtórzenie badania, które wykonuje już położna środowiskowa;
– obowiązkowe szczepienia po uzyskaniu kwalifikacji lekarza neonatologa (szczepienie przeciw gruźlicy oraz szczepienie przeciw WZW typu B).
„Położna na medal” to kampania społeczno-edukacyjna prowadzona od 2014 roku. Zwraca uwagę na kwestie związane z koniecznością podnoszenia standardów i jakości opieki okołoporodowej w Polsce poprzez edukację i promocję dobrych praktyk. Jej istotnym aspektem jest również podnoszenie świadomości społecznej na temat roli położnych w opiece okołoporodowej.
Jednym z kluczowych elementów kampanii jest konkurs na najlepszą położną w Polsce. Zgłoszenia do tegorocznej, szóstej edycji konkursu przyjmowane były od 1 kwietnia do 31 lipca 2019 r. Głosy na nominowane położne można było oddawać od 1 kwietnia do 31 grudnia 2019 roku. Oddawanie głosów odbywało się na stronie www.poloznanamedal.info. Nowa, 7 edycja rozpocznie się 1 kwietnia 2020 r.
Patronat honorowy nad kampanią i konkursem objęła Naczelna Rada Pielęgniarek i Położnych. Patronat merytoryczny sprawują: Polskie Towarzystwo Położnych, Fundacja Rodzić po Ludzku oraz Stowarzyszenie Dobrze Urodzeni. Mecenasem kampanii jest marka Oktaseptal.
