Krztusiec (koklusz) to choroba zakaźna o ostrym przebiegu, która szczególnie niebezpieczna jest dla niemowląt i starszych osób. Mimo szczepienia i przechorowania można z jego powodu cierpieć kilka razy. Czym jest krztusiec, w jaki sposób dochodzi do zakażenia i dlaczego ta choroba może być niebezpieczna?
Czym jest krztusiec (koklusz)?
Krztusiec (koklusz) jest chorobą zakaźną dróg oddechowych o ostrym przebiegu. Za bakteryjne zapalenie tchawicy i oskrzeli odpowiadają pałeczki krztuśca (Bortedella pertussis), które produkują toksyny wywołujące objawy choroby. Toksyny te hamują odpowiedź układu odpornościowego, co stwarza dla bakterii sprzyjające środowisko do bytowania. Krztusiec jest wyjątkowo niebezpieczny dla noworodków i małych niemowląt, oraz osób starszych. Krztusiec można przechodzić kilka razy w życiu.
Fot. iStock
Jak można zakazić się krztuścem?
Do zakażenia pałeczką krztuśca dochodzi przez kontakt z chorymi, drogą kropelkową podczas kaszlu i kichania. Największe ryzyko zakażania utrzymuje się w pierwszych dwóch tygodniach choroby, a chory może zakażać przez około 3–4 tygodnie. Zastosowanie antybiotyków skraca ten czas do 5 dni. Choroba jest bardzo zaraźliwa, a ryzyko zachorowania po kontakcie z chorym wynosi nawet ponad 80%. Okres wylęgania się choroby wynosi zazwyczaj 7–10 dni.
Krztusiec — objawy u dzieci i dorosłych
Objawy, jakie daje krztusiec mogą rozwinąć się w pełni, lub być bardzo skąpe, nie zawsze łatwe do powiązania akurat z tą chorobą. Do charakterystycznego objawu krztuśca u dzieci zaliczamy bardzo silny, napadowy, przewlekły kaszel, z towarzyszącą zazwyczaj dusznością i świstem wdechowym. U chorego podczas kaszlu może dojść do wymiotów, a sam kaszel bywa porównywany do piania koguta. Podczas ataku kaszlu dziecko czerwienieje, czasem sinieje na twarzy. Może towarzyszyć temu nabrzmienie żył, ślinienie, łzawienie, niekiedy też wytrzeszcz gałek ocznych. Zwiększone ciśnienie krwi w czasie ataku kaszlu może powodować pękanie naczyń krwionośnych i prowadzić do krwawych wybroczyn na twarzy, wylewów do spojówek i krwawień z nosa. Niemowlęta narażone są także na bezdech i drgawki pod koniec ataku.
Z kolei u dorosłych może pojawić się jedynie przewlekły, suchy kaszel, nasilający się nocą i stopniowo łagodniejący z czasem. Krztusiec może powodować kaszel trwający nawet ponad trzy miesiące.
Fot. iStock/Krztusiec (koklusz)
Krztusiec — fazy i objawy im towarzyszące
Nieżytowa faza krztuśca kojarzy się z przeziębieniem o poważniejszym przebiegu. U chorego przez 1–2 tygodni pojawia się suchy kaszel, katar, ból i stan zapalny gardła, stany podgorączkowe.
Faza napadów kaszlu – trwa 2–4 tygodni.
- U niemowląt pojawiają się napady duszności, łzawienie oczu, zaczerwienienie twarzy, sinica i bezdech.
- U starszych dzieci pojawiają się typowe napady kaszlu o większej częstotliwości i nasileniu.
- Dorośli cierpią zazwyczaj na przewlekły, suchy kaszel, najbardziej dokuczliwy nocą.
Faza zdrowienia. Dochodzi do stopniowego łagodzenia częstotliwości oraz intensywności napadów kaszlu, który utrzymuje się jeszcze od kilku do kilkunastu tygodni. Dzieje się tak ze względu na uszkodzenie dróg oddechowych przez toksyny bakterii.
Krztusiec — leczenie
Krztusiec może być leczony właściwym antybiotykiem. Gdy lek zostanie podany w początkowej fazie choroby, hamuje jej rozwój. Jeśli zostanie podany w rozwiniętej fazie kaszlu, antybiotyk skraca okres zaraźliwości, ale nie hamuje objawów i nie skraca przebiegu krztuśca. Nie ma leków skutecznie łagodzących kaszel w rozwiniętej fazie choroby.
Fot. iStock
Krztusiec — szczepienie
Szczepienie ochronne jest istotne w profilaktyce krztuśca. Pierwsze szczepionki przeciwko krztuścowi zostały opracowane pod koniec lat 40. XX wieku. Powszechne szczepienia umożliwiły opanowanie zachorowań wśród niemowląt, ale nie spowodowały wyeliminowania krztuśca. Ochrona poszczepienna jest niepełna, trwa przez ok. 5–10 lat od ostatniej dawki. Przyjęte szczepienie na krztusiec chroni przed ciężkim przebiegiem choroby. Ryzyko zachorowania rośnie wraz z upływem czasu od ostatniej dawki szczepionki.
Szczepienia obowiązkowe przeciw krztuścowi obejmują:
- 3-dawkowy schemat szczepienia podstawowego niemowląt przeciw krztuścowi w 2., 4. i 5.-6. m.ż.,
- dawkę uzupełniającą u dzieci w 16.-18. m.ż.,
- 2 dawki przypominające u dzieci w 6. r.ż. i nastolatków w 14. r.ż.
Zaleca się, by dorośli powtarzali szczepienie przeciwko kokluszowi co dziesięć lat.
Powikłania po krztuścu
Krztusiec jest chorobą, która może powodować poważne powikłania, włącznie ze śmiercią. Szczególnie narażone na powikłania są niemowlęta. Najczęściej u dzieci chorych na krztusiec obserwuje się powikłania takie jak bakteryjne zapalenie płuc i zapalenie ucha środkowego. Może dojść do uszkodzenia płuc, a nawet do uszkodzenia mózgu, które prowadzi do trwałego kalectwa. U osób dorosłych, a zwłaszcza w starszym wieku, częstymi powikłaniami krztuśca są wywołane przez przewlekły kaszel zaburzenia snu, nietrzymanie moczu, przepuklina pachwinowa, a nawet złamania żeber.
