Zaćma (katarakta) jest zmętnieniem soczewki w oku, która jest przejrzysta. Z wiekiem ten proces się nasila w sposób naturalny i najczęściej niezauważalny, prowadzący w wielu przypadkach do utraty wzroku. Zaćma może również pojawić się u osób młodych i dzieci, co może mieć różne przyczyny. Chorobie należy przeciwdziałać, chcąc zachować sprawne widzenie.
Zaćma – przyczyny
Najczęściej spotykamy się z zaćmą starczą. To naturalny proces, który nasila się wraz z upływem lat. Z początku soczewka przestaje być elastyczna, następnie postępuje jej zmętnienie i rozwija się zaćma. Może to wynikać na skutek gromadzenia się białek, które tworzą mętną warstwę na powierzchni soczewki ocznej. Przybiera ona charakterystyczną szaro-białą barwę. Przyczyny zaćmy starczej, która diagnozowana jest u osób po 60 roku życia, nie są do końca poznane. Uważa się, że w przypadku starszego wieku, katarakta jest efektem starzenia się komórek i zmian metabolicznych zachodzących w ich wnętrzu. Natomiast pojawienie się zaćmy w młodszym wieku może mieć różne przyczyny. Mogą wywoływać ją urazy i stany zapalne oczu, choroby takie jak cukrzyca, tężyczka, oraz przyjmowanie pewnych leków (sterydy).
Zaćma – objawy
Zmętnienie soczewki powoduje trudności z wyraźnym widzeniem. Do tego zaćma powoduje objawy takie jak rozmazane widzenie oraz efekt halo, czyli poświaty zauważalnej nocą, np podczas mijania aut z włączonymi reflektorami. Objawy, które powoduje zaćma, nie są możliwe do korygowania okularami. U dzieci może pojawić się wyraźny zez lub oczopląs.
Fot. iStock
Zaćma pierwotna – rodzaje
Katarakta pierwotna może przybierać różną postać, u różnych pacjentów. Może rozwijać się ona w różnych lokalizacjach, ale każda z nich jednakowo prowadzi do utraty wzroku.
Zaćma jądrowa. Ten rodzaj zaćmy charakteryzuje się większym upośledzeniem widzenia w dal niż do bliży. Centralne zmętnienie soczewki postępuje powoli i jest niezauważalne na wczesnych etapach procesu.
Zaćma korowa. Upośledza widzenie w zależności od lokalizacji zmętnień soczewki. W przypadku gdy zmętnienia znajdują się osi widzenia, następuje pogorszenie widzenia. Jeżeli zmętnienia pojawiają się blisko obwodu soczewki, może nie powodować niepokojących objawów. Najczęściej osoby cierpiące z jej powodu skarżą się na oślepianie przez światła samochodów w nocy oraz dwojenie w oczach.
Zaćma podtorebkowa tylna. Dotyka najczęściej młodsze osoby. Pierwsze objawy, które powoduje, to olśnienie i pogorszone widzenie przy jasnym świetle. W jej przebiegu widzenie z bliska pogarsza się szybciej niż widzenie w dal, pojawia się także dwojenie.
Zaćma wtórna
Zaćma wtórna wynika z innych przyczyn, niż pierwotna. Jest ona najczęściej komplikacją po przeprowadzonym zabiegu operacyjnym usunięcia zaćmy pierwotnej. Katarakta wtórna polega na ponownym zamgleniu i zmętnieniu tylnej torebki soczewki oka, która w trakcie zabiegu nie jest naruszana. Zmętnienie pojawia się nie w samej soczewce, ale w tym, co pozostało po usunięciu soczewki naturalnej. Wiadomo, że zaćma wtórna może pojawić się kilka tygodni po operacji, lub dopiero po kilku latach od usunięciu katarakty.
Fot. iStock
Zaćma wrodzona
Zaćma wrodzona jest poważną wadą wzroku wykrywaną u noworodków i bardzo małych dzieci. Uważa się, że do jej rozwoju przyczyniają się pewne anomalie metaboliczne lub chromosomalne, oraz wpływ pewnych leków na płód w łonie matki. W przypadku zaćmy wrodzonej całkowitej u noworodków, obserwuje się białą źrenicę oraz odruch palcowo-oczny Franceschettiego, który polega na uciskaniu przez niemowlę oczu piąstkami. W przypadku zaćmy wrodzonej częściowej objawy niedowidzenia zauważalne są najczęściej po kilku latach, gdy dziecko ma np. kłopoty z czytaniem w szkole.
Zaćma – leczenie
Jeśli nie zostanie podjęte leczenie, zaćma zawsze prowadzi do upośledzenia wzroku i ostatecznie jego utraty. Jeśli choroba nie jest bardzo zaawansowana, zaćmę starczą leczy się środkami przeciwkataraktowymi w postaci kropli do oczu. Leczenie operacyjne jest konieczne, by zatrzymać ten proces. Polega ono na usunięciu zmętnionej soczewka oka i zastąpieniu jej przez soczewkę wewnątrzgałkową.
Fot. iStock
Zabieg wykonuje się przez niewielkie nacięcie w oku, podaje się pacjentowi przed usunięciem odpowiednie krople i leki, więc sam zabieg powoduje nie tyle ból co po prostu dyskomfort. Po kilku godzinach od zabiegu, pacjent zazwyczaj może wrócić do domu, pamiętając o zaleceniach lekarza na czas powrotu do pełni sprawności. Zazwyczaj zaleca się jedynie unikanie intensywnych aktywności oraz dźwigania przez tydzień od zabiegu.
