Rak skóry to nie tylko czerniak, o którym mówi się najczęściej. Nowotwory skóry to złożony problem, obejmujący kilka typów złośliwych zmian powstających na skórze. Warto znać rodzaje raka skóry, czynniki zwiększające ryzyko zachorowania, oraz objawy, jakie rak skóry może powodować.
Rak skóry — co to jest, typy
Raki skóry to kilka różnych nowotworów, które stanowią 8–10% wszystkich nowotworów złośliwych. Najwięcej przypadków raków skóry odnotowuje się w ciepłych, słonecznych krajach. Specjaliści podkreślają, że także w krajach europejskich można zauważyć stały wzrost liczby zachorowań na raka skóry.
Do najczęściej rozwijających się rodzajów nowotworów złośliwych skóry zaliczamy:
Rak skóry podstawnokomórkowy
Rak podstawnokomórkowy stanowi ok. 70% wszystkich zmian złośliwych na skórze. Na jego rozwój wpływa długotrwała ekspozycja na słońce, istniejące owrzodzenie powstające w miejscu blizny po oparzeniu lub ranie. Objawami raka podstawnokomórkowego są zmiany guzkowate, oraz rozszerzone naczynia krwionośne. Ten typ raka skóry jest mało inwazyjny i rzadko daje przerzuty.
Rak skóry płaskonabłonkowy (kolczystokomórkowy)
Rak skóry płaskonabłonkowy ma szybkie tempo wzrostu, namnażania się złośliwych komórek oraz naciekania ich w głębsze warstwy skóry. Zauważono pewną zależność – jeśli zmiana ma charakter rogowacenia słonecznego, to rzadko zdarzają się przerzuty. Jeśli zamiana rozwija się w pobliżu blizn, owrzodzeń i stanów zapalnych, przerzuty pojawiają się o wiele częściej.
Czerniak
Czerniak jest nowotworem powstającym z komórek barwnikowych skóry (melanocytów). Gdy pojawia się na skórze widać płaskie, najczęściej nieowłosione, znamię. Czerniak rozwija się na skutek długotrwałej ekspozycji na słońce. Ten rodzaj raka skóry dość szybko się powiększa, nacieka w głąb skóry i często daje przerzuty do węzłów chłonnych, kości i płuc.
Fot. iStock/Rak skóry
Znacznie rzadziej można diagnozowane są:
Rak neuroendokrynny Merkla
Rak Merkla wywodzi się z komórek odbierających bodźce czuciowe. Ten bardzo złośliwy nowotwór często daje przerzuty i nawraca. Rak Merkla pojawia się gównie na szyi i głowie, jako czerwony guz o płaskiej powierzchni. Wpływ na jego rozwój ma przewlekłe narażenie na promieniowanie UVA i UVB. Rak Merkla występuje często jako choroba współistniejąca z innymi rodzajami nowotworów.
Mięsak Kaposiego
Ten złośliwy nowotwór powstaje z komórek wrzecionowatych i naczyń włosowatych. Mięsak Kaposiego objawia się wieloogniskowymi zmianami skórnymi, takimi jak: ciemnobrązowe, fioletowe oraz czerwononiebieskie grudki, guzki oraz plamki, które z czasem mogą ulegać owrzodzeniom. Zmiany mogą pojawić się także na różnych narządach lub w układzie pokarmowym.
Rak skóry Pageta
Jest rzadko występującym nowotworem śródnaskórkowym. Zmiany spowodowane jego obecnością pojawiają się na skórze narządów płciowych, przybierając postać plam rumieniowych. Zmiany te mogą powodować pieczenie i swędzenie, czasem może się z nich sączyć krew lub wydzielina.
Rak skóry — czynniki ryzyka
Istnieje wiele czynników, które mogą powodować zwiększenie ryzyka rozwoju raka skóry:
Czynniki osobnicze
- fototyp skóry — najbardziej narażone na rozwój raka skóry są osoby o włosach blond lub rudych, posiadające wiele piegów i niebieskie oczy;
- typ barwnika — istnieją dwa typy barwnika: eumelanina (barwnik brązowoczarny, u osób o ciemnej karnacji, ciemnych włosach i oczach) zmniejszający wrażliwość skóry na działanie promini słonecznych, oraz feomelanina (barwnik żółtoczerwonobrązowy) sprzyjający rozwojowi nowotworów skóry. Duża przewaga feomelaniny nad eumelaniną zwiększa ryzyko zachorowania;
- wiek — rak skóry częściej występuje u osób w starszym wieku;
- stan immunologiczny — osoby poddawane immunosupresji częściej zapadają na nowotwory skóry.
Fot. iStock/Rak skóry
Do innych czynników zaliczamy:
- ekspozycja skóry na promieniowanie ultrafioletowe;
- zakażenie wirusem HPV (wirus brodawczaka ludzkiego);
- narażenie na styczność z arsenem, smołą pogazową, środkami ochrony roślin, itp.
- narażenie na promieniowanie jonizujące
- urazy skóry, przewlekłe procesy zapalne, blizny.
Rak skóry — objawy
Raki skóry powodują charakterystyczne zmiany na skórze, które najczęściej trudno jest przeoczyć. Szczegóły zależą od konkretnego typu nowotworu.
Rak podstawnokomórkowy daje objawy, które na początku nie są oczywiste. Może pojawić się niewielkie zgrubienie z poszerzeniem naczyń krwionośnych, lub powoli rosnący guzek barwy porcelanowej, który może być pokryty strupem, krwawić i nie goić się np. po goleniu.
Rak kolczystokomórkowy rozwija się powoli jako pojedynczy guz lub owrzodzenie o nacieczonej podstawie i wyniosłych brzegach. Może również wyglądem przypominać bliznę. Zaawansowany rak kolczystokomórkowy daje objawy takie jak owrzodzenie i krwawienie. Mogą pojawić się także przerzuty w węzłach chłonnych sąsiadujących z rakiem skóry.
Czerniak ma cechy, które pozwalają go odróżnić od zdrowej skóry:
- asymetria – np. znamię „wylewające” się na jedną stronę,
- poszarpane brzegi, nierównomierne, posiadające zgrubienia,
- czerwony, czarny, niejednolity kolor,
- rozmiar powyżej 6 mm,
- charakteryzuje się także postępującymi zmiana znamienia.
W razie pojawienia się wszelkich niepokojących zmian na skórze należy się skonsultować z lekarzem dermatologiem. Na podstawie obrazu klinicznego oraz badania histopatologicznego specjalista określi typ i stopień zaawansowania choroby.
Fot. iStock/Rak skóry
Leczenie raka skóry i rokowania
Leczenie raków skóry zazwyczaj polega na wycięciu guza z marginesem tkanek zdrowych. W zależności od typu nowotworu i zaawansowania choroby możliwe jest zastosowanie różnych metod leczenia. U osób, które nie mogą być poddane leczeniu chirurgicznemu lub kriochirurgicznemu, zaleca się innego rodzaju metody: radioterapię, terapię fotodynamiczną, zastosowanie lasera CO2 (w przypadku guzków do 5 mm średnicy), odpowiednie maści i wstrzyknięcia.
Rokowania przy leczeniu raka skóry są różne i zależne od wielu czynników, dlatego każdy przypadek należy traktować indywidualnie. Rak podstawnokomórkowy, który zazwyczaj nie daje przerzutów, możliwy jest do wyleczenia w ponad 95% przypadków, natomiast w przypadku raka kolczystokomórkowego sytuacja jest bardziej złożona. Zaawansowany rak podstawnokomórkowy z przerzutami do okolicznych węzłów chłonnych pozwala na 5-letnie przeżycie u 20-25% chorych, natomiast zaawansowany czerniak ma złe rokowania dla pacjentów.
