Osteoporoza nie bez przyczyny zwana jest cichym złodziejem kości. Proces chorobowy jest podstępny i rozwija się długo bez objawów, a jego konsekwencje są poważne. Jakie przyczyny ma osteoporoza, jak wygląda leczenie i dieta przy tej chorobie?
Osteoporoza — co to jest?
Osteoporoza to choroba, która przede wszystkim dotyka co trzecią kobietę po przejściu menopauzy, nieco rzadziej pojawia się u mężczyzn w podeszłym wieku. Polega ona na ubytku gęstości mineralnej kości, co jest procesem naturalnym postępującym wraz z wiekiem (tzw. osteoporoza pierwotna). Może ona prowadzić do złamań kości, najczęściej kręgosłupa, kości przedramienia lub szyjki udowej. Osteoporoza nie bez przyczyny nazywana jest cichym złodziejem kości. Jej przebieg jest niezauważalny, a choroba daje o sobie znać zazwyczaj dopiero wtedy, gdy dojdzie do złamania. To niesie ze sobą ból i niebezpieczeństwo unieruchomienia na długi czas, co sprzyja także odleżynom i zwiększa ryzyko zakażeń.
Fot. iStock/Osteoporoza
Osteoporoza — przyczyny
Istnieje wiele przyczyn, które mogą wpływać na przyspieszenie całego procesu chorobowego. Poza wspomnianym już wiekiem na wystąpienie osteoporozy może mieć wpływ niewłaściwa dieta, uboga w wapń i witaminę D. Duży wpływ ma także bierny tryb życia, bez odpowiedniej aktywności fizycznej, palenie tytoniu, nadużywanie alkoholu, a także niedostateczna ekspozycja na światło słoneczne, które powoduje niedobory witaminy D3.
Z kolei osteoporoza wtórna może wynikać z zaburzeń hormonalnych, będących efektem nadczynności tarczycy, cukrzycy lub przedwczesnej menopauzy. Przyczyną mogą być również zaburzenia wchłaniania składników pokarmowych, oraz choroby reumatyczne. Istnieją także leki, które zwiększają ryzyko wystąpienia osteoporozy wtórnej. Należą do nich heparyna, glikokortykosteroidy, oraz leki przeciwpadaczkowe.
Osteoporoza — objawy
Przez długi czas choroba nie powoduje objawów. Najczęściej pojawiają się one, gdy choroba jest już zaawansowana, czyli podczas złamania kości, a i to bywa ignorowane. Zazwyczaj dochodzi do złamań trzonów kręgów, co powoduje przewlekły ból kręgosłupa, składany na karb podeszłego wieku. Z czasem choroba jest tak zaawansowana, że dochodzi do złamań kręgów nawet w wyniku kaszlnięcia, czy schylania się. Często dochodzi do złamań kości długich, które wiążą się z upadkami i towarzyszy im silny ból, a także ograniczenie ruchomości.
Fot. iStock/Osteoporoza
Ponieważ osteoporoza jest chorobą podstępną, profilaktyczne działania należy wprowadzić na długo przed pojawieniem się objawów. Już wcześniej warto profilaktycznie skonsultować temat osteoporozy z lekarzem, który pokieruje dalszymi działaniami. Powinny o tym pamiętać szczególnie kobiety po menopauzie, oraz mężczyźni powyżej 65. roku życia.
Jak rozpoznać osteoporozę?
Istnieje kilka sprawdzonych metod pomocnych w rozpoznaniu osteoporozy. Należą do nich:
Densytometria kości techniką DEXA
Ocenia gęstość mineralną kości. Metodę tę wykorzystuje się w rozpoznawaniu osteoporozy oraz przy ocenie skuteczności stosowanych leków.
Badanie radiologiczne
RTG wykonuje się w przypadku podejrzenia złamania kości. Dzięki niemu można określić charakter złamania, przed zaopatrzeniem ortopedycznym.
Inne badania obrazowe
Czyli tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny, które szczególnie przydatne są przed planowanym zabiegiem w zakresie kręgosłupa.
Badania laboratoryjne
Warto wykonać podstawowe badania laboratoryjne (morfologia krwi, badanie funkcji nerek i wątroby) oraz ocenić gospodarkę wapniowo-fosforanową. W niektórych przypadkach wykonuje inne badania (np. oznaczenie stężenia parahormonu, witaminy D, markerów obrotu kostnego).
Fot. iStock
Osteoporoza — leczenie, dieta
Aby nie dopuścić do złamań i powikłań konieczne jest wprowadzenie zdrowszego, bardziej świadomego trybu życia. Należy odstawić tytoń i alkohol, oraz podjąć umiarkowaną aktywność fizyczną minimum 3 razy w tygodniu po 30 minut. Istnieją także leki, które zwiększają odporność kości na złamania. Należą do nich bisfosfoniany, ranelinian strontu, teryparatyd, raloksyfen, denozumab. W trakcie leczenia należy także kontrolować stężenie wapnia we krwi i wydalanie wapnia z moczem.
W przypadku gdy nastąpi złamanie, należy łagodzić ból i zastosować odpowiednie leczenie operacyjne lub zachowawcze z unieruchomieniem kończyny. Po zrośnięciu się kości konieczna jest rehabilitacja oraz podjęcie czynności zapobiegających wystąpieniu kolejnego złamania.
Osteoporoza — dieta
Przede wszystkim należy zwrócić uwagę na to, aby w diecie nie brakowało pokarmów dostarczających wapń i witaminę D, które są niezbędne dla zdrowych kości. Wapń znajdziemy w mleku i jego przetworach.
Witaminę D najlepiej przyswajamy przebywając na słońcu, którego w miesiącach jesiennych i zimowych wyjątkowo nam brakuje. Z tego powodu zaleca się także wprowadzenie do diety porcji tłustej ryby (śledzia, makreli) raz w tygodniu. Należy sięgać także po tran, mleko, jaja oraz, najlepiej po konsultacji z lekarzem, przyjmować odpowiednie suplementy z witaminą D. Nie należy przekraczać zalecanych dawek, ponieważ nadmiar witaminy D zwiększa stężenie wapnia, co może powodować uszkodzenie nerek.
Fot. iStock/Osteoporoza – dieta
Warto zwrócić uwagę na fosfor, którego źródłem są sery, mięso, ryby, chleb i jaja. Ważne jest także białko, dzięki któremu zachowujemy sprawność układu ruchu. Niedobór białka powoduje utratę masy kostnej i zmniejszenie siły mięśni, co zwiększa ryzyko urazów. Warto ograniczyć kawę, do maksymalnie 3 filiżanek dziennie, ponieważ jej nadmiar może sprzyjać wypłukiwaniu wapnia z kości, szczególnie przy ubogiej diecie.
