Jaskra to choroba, na którą cierpi ponad 70 milionów ludzi na świecie. Pociąga za sobą poważne konsekwencje dla narządu wzroku, łącznie ze ślepotą. Zmiany te są nieodwracalne, ale wczesne działanie tuż po zaobserwowaniu objawów może zahamować postęp choroby. Jakie jakie są przyczyny i objawy, które powoduje jaskra, i jak wygląda jej leczenie?
Jaskra – co to za choroba?
Ta choroba kojarzona jest z osobami w podeszłym wieku. Statystyki nie pozostawiają tu wątpliwości – im bardziej zaawansowany wiek, tym większe ryzyko rozwoju jaskry. W czwartej dekadzie życia pojawia się tylko u ok. 0,5 % osób, z czasem wzrasta i w szóstej dekadzie życia dochodzi do 5%, a siódmej i ósmej obejmując 8–10% osób. Nie oznacza to jednak, że młodsze osoby nie są narażone na jej wystąpienie. W poszczególnych przypadkach może pojawić się jaskra wrodzona, dziecięca, lub młodzieńcza, a w późniejszym wieku jaskra ludzi dorosłych, lub wtórna w przebiegu innych chorób oczu.
Choroba prowadzi do postępującego zaniku nerwu wzrokowego będącego łącznikiem pomiędzy okiem a mózgiem. Wspomniany zanik poszczególnych pęczków włókien nerwowych prowadzi do ubytków w polu widzenia. Postępujące obumieranie włókien powoduje stałe poszerzanie się ubytków, a w konsekwencji do ślepoty chorego oka. Zniszczone włókna nie regenerują się, więc odwrócenie tego procesu nie jest możliwe. Wyróżniamy dwa typy choroby:
- jaskra otwartego kąta – występuje najczęściej, rozwija się powoli i bardzo długo nie daje żadnych objawów;
- jaskra zamkniętego kąta – pojawia się rzadziej, ale daje ostre objawy, które wymagają interwencji lekarskiej.
Niezależnie od rodzaju jaskry, każda z nich wymaga opieki lekarskiej.
Fot. iStock/ JazIRT
Jaskra – przyczyny
Głównym powodem zaniku warstwy włókien nerwowych siatkówki we wszystkich typach jaskry jest zbyt wysokie dla oka ciśnienie wewnątrzgałkowe. Wzrost ciśnienia wynika z braku równowagi pomiędzy wytwarzaniem a odpływem cieczy wodnistej z oka do krwiobiegu. W zależności od typu jaskry, przyczyny wzrostu ciśnienia są inne:
- jaskra otwartego kąta – wynika z zamknięcia odpływu cieczy wodnistej z oka do krwiobiegu (zatkanie tzw. otworków beleczkowania);
- zamkniętego kąta – zetknięcie się lub zrost tęczówki z rogówką powoduje zamknięcie dostępu do odprowadzenia cieczy wodnistej.
Zaobserwowano również szczególną predyspozycję do wystąpienia jaskry u osób z:
- cukrzycą,
- miażdżycą i hiperlipidemią, wysokim ciśnieniem tętniczym,
- krótkowidzów (wada poniżej 4 dioptrii),
- osoby, które mają w rodzinie chorych z jaskrą,
- osoby narażone na przewlekły stres,
- migrenowcy.
Jaskra – objawy
Jaskra daje objawy z początku trudne do zauważenia. W jaskrze otwartego kąta, czyli chorobie rozwijającej się po chichu i latami, najpierw pojawiają się luki w polu widzenia – tzw. mroczki jaskrowe. Zmiany następują bardzo powoli i bywają trudne do zarejestrowania w świadomości. Dopiero w końcowym stadium choroby pole widzenia pojawia się widzenie lunetowe, czyli obraz jest tak zacieśniony, że chorzy odnoszą wrażenie patrzenie jak przez dziurkę od klucza czy wspomnianą lunetę. Na samym końcu osoby dotknięte chorobą zauważają tylko ruch i światło od strony skroniowej, po tym następuje zupełna utrata wzroku. Natomiast jaskra zamkniętego kąta objawia się gwałtownie: ból głowy, drażliwość gałki ocznej, nudności i wymioty, pogorszenie widzenia.
Inne objawy, które może powodować jaskra, to:
- widzenie tzw. aureoli wokół źródeł światła,
- zaczerwienienie oka,
- rozmyta tęczówka oka, zwłaszcza u noworodków,
- ból oka.
Fot. iStock/Tharakorn
Jaskra – badanie
Lekarze mają do dyspozycji kilka skutecznych metod diagnostycznych, pozwalających określić z jakim rodzajem jaskry pacjent ma do czynienia. W tym celu mogą wykorzystać:
- ocenę tarczy nerwu wzrokowego podczas badania dna oka,
- badanie obrazowe oceniające stan nerwu wzrokowego i warstwy włókien nerwowych,
- badanie pola widzenia programem komputerowym dostosowanym do badań jaskry,
- pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego,
- gonioskopowe badanie kąta przesączania,
- badanie obrazowe przedniego odcinka oka za pomocą tomografii optycznej.
Jaskra przez odpowiednie badanie może być wcześnie zdiagnozowana, co zwiększa szanse pacjenta na zachowanie wzroku w dobrej kondycji.
Fot. iStock
Jaskra – leczenie
Leczenie jaskry zależy od jej typu, ale w każdym przypadku ma na celu obniżenie ciśnienia wewnątrzgałkowego.
Jaskra pierwotnie zamkniętego kąta – leczenie laserowe, operacja
W tym przypadku jaskra wymaga zabiegowej korekty konfiguracji kąta. Stosuje się w tym przypadku następujące metody, które prowadzą do trwałego przywrócenia odpływu zapobiegającemu dalszemu rozwojowi jaskry. Zaliczamy do nich:
- zabiegi laserowe – irydotomia i/lub irydoplastyka;
- zabiegi operacyjne: wymiana zbyt dużej soczewki własnej na płaską soczewkę sztuczną, lub wykonanie sztucznego odpływu (sztuczna przetoka, dren filtrujący itp.) w oczach.
Jaskra pierwotna otwartego kąta
Jaskra tego typu wymaga, by leczenie trwało dożywotnio. Ogranicza się ono do zmniejszenia dla danego oka ciśnienia wewnątrzgałkowego farmakologicznie, zabiegami laserowymi, a w ostateczności operacyjnie.
Leczenie ma na celu zahamowanie postępu choroby tak, by pacjent mógł zachować użyteczną ostrość wzroku do końca życia. Niestety w przypadku, gdy działania podjęte są zbyt późno, nie powstrzymają procesu chorobowego w oczach.
