Czerniak to złośliwy nowotwór skóry, bardzo niebezpieczny dla zdrowia. O ile wykryty w fazie początkowej daje znakomite rokowania, tak już chorobę rozwinięta leczy się trudno. Warto wiedzieć, czym jest czerniak skóry, w jaki sposób można uniknąć zachorowania, oraz jak rozpoznać objawy czerniaka?
Co to jest czerniak skóry?
Czerniak to złośliwy nowotwór skóry, powstający z komórek barwnikowych (melanocytów). Najczęściej uwidacznia się na skórze nóg, na plecach oraz karku. Może także rozwijać się owłosionych partiach chciała, na przykład na głowie. Znacznie rzadziej czerniak pojawia się także w lokalizacjach mniej typowych, takich jak gałka oczna, czy błony śluzowe (np. podniebienie), wargi sromowe lub odbyt.
Jest to nowotwór, który pojawia się coraz częściej szczególnie u mężczyzn. Rocznie zapada na niego ok. około 2400 mieszkańców Polski.
Rodzaje czerniaka
- czerniak powierzchowny — pojawia się w ok. 60-70% przypadków czerniaka. Tworzy się on przede wszystkim ze znamion barwnikowych, najczęściej dysplastycznych (o nieregularnych kształtach i kolorach);
- czerniak guzkowaty — pojawia się w ok. 10-30% przypadków czerniaka. To najcięższa postać choroby;
- czerniak bezbarwnikowy — pojawia się w ok. 2% przypadków czerniaka. Ma nietypowy jak na czerniaka wygląd: jest pozbawiony barwnika, przybiera postać różowoczerwonej, powiększającej się grudki.
Fot. iStock
Czerniak paznokcia
Nowotwór może rozwinąć się pod płytką paznokcia. Czerniak paznokcia z wyglądu przypomina rosnący z czasem pasek w kolorze od brązowego do czarnego o szerokości powyżej 3 mm i nieregularnym brzegach. Może być mylony z innymi chorobami paznokci lub efektami urazów. Ten typ czerniaka wymaga amputacji części końcowej palca, na którym wystąpiła zmiana. Do tego stosuje się leczenie uzupełniające, jak w przypadku zwykłego czerniaka skóry.
Czerniak oka
Jest to rzadki typ raka, który najczęściej rozwija się u osób w 6 dekadzie życia. Najczęściej czerniak oka nie daje objawów, lub wywołuje dolegliwości zrzucane na karb zmęczenia, czy wieku. Mogą pojawiać się sygnały takie jak: powolne pogorszenie ostrości wzroku, ubytki w polu widzenia, pojawiające się co jakiś czas kule światła. Najczęściej ten rodzaj czerniaka wykrywany jest przy okazji rutynowych kontroli wzroku.
Czerniak jamy ustnej (błon śluzowych)
Czerniak jamy ustnej (błon śluzowych) występuje rzadziej niż czerniak skóry. Zazwyczaj pojawia się u osób rasy białej, po ukończeniu 60. roku życia. Podczas rozwoju tej choroby u pacjentów mogą pojawić się płaskie lub wypukłe zmiany o różnych kolorach i kształtach. Może im towarzyszyć powiększenie węzłów chłonnych, owrzodzenia, krwawienia, rozchwianie zębów.
Czerniak skóry — czynniki ryzyka
Specjaliści określili kilka czynników ryzyka, które zdecydowanie wpływają na możliwość rozwoju nowotworu skóry. Szczególnie niebezpieczne jest promieniowanie ultrafioletowe, czyli to emitowane przez słońce oraz lampy w solariach. Do innych czynników zaliczamy:
- duże ilości znamion wrodzonych;
- kolor skóry – najbardziej narażone na rozwój raka skóry są osoby o włosach jasnych blond lub rudych, posiadające wiele piegów i niebieskie oczy;
- obecność czerniaka u członków najbliższej rodziny;
- stosowanie leków immunosupresyjnych;
- zaawansowany wiek — dzieje się tak, ponieważ efekty promieniowania UV kumulują się w organizmie przez całe życie.
Fot. iStock
Czerniak skóry — objawy
Czerniak jest nowotworem, który rośnie agresywnie oraz dość szybko daje liczne przerzuty, trudne do leczenia. Na szczęście wczesne wykrycie czerniaka może zakończyć się całkowitym wyleczeniem. Aby rozpoznać objawy, jakie daje czerniak, należy zwrócić uwagę na kryteria ABCDE:
- A – asymetria znamienia – może wychodzić (wylewać się) bardziej na jedną ze stronę;
- B – brzegi „pieprzyka” poszarpane, pogrubione, nierównomierne;
- C – czerwony lub czarny kolor, niejednolity;
- D – duży rozmiar, wielkość zmiany powyżej 6 mm;
- E – ewolucja, czyli zauważalne i postępujące zmiany w wyglądzie znamienia.
Czerniak skóry — leczenie i rokowania
Po zauważeniu niepokojących objawów należy skonsultować je z lekarzem dermatologiem. Dermatolog zbierze wywiad i dokładne zbada skórę za pomocą dermatoskopu, który daje dokładny obraz w powiększeniu i przy oświetleniu powierzchni skóry. Aby potwierdzić istniejące podejrzenie czerniaka skóry, należy przeprowadzić jej biopsję. Wycięcie zmiany z marginesem 1-2 mm niezmienionej chorobowo skóry i zbadanie jej pod mikroskopem pozwala na prawidłowe rozpoznanie choroby.
Na rokowanie w przypadku czerniaka wpływa typ mikroskopowy nowotworu, ewentualne nacieki komórek zapalnych wokół niego, oraz lokalizacja samego nowotworu. Niezwykle istotne jest to, czy czerniak rozrósł się w głąb skóry i dotarł do naczyń krwionośnych i limfatycznych. Tą drogą nowotwór może rozsiewać się do węzłów chłonnych, a następnie po całym organizmie, pogarszając rokowania dla pacjenta. Aby wykluczyć przerzuty, lekarze zalecają wykonanie badania RTG klatki piersiowej oraz USG jamy brzusznej.
Fot. iStock/Czerniak
Czerniaka najczęściej leczy się przez chirurgiczne usunięcie zmiany, oraz ponownym wycięciem po dokonanym zabiegu obszaru, na którym czerniak się znajdował. Lekarz ocenia także okoliczne węzły chłonne, w których mogły pojawić się przerzuty z czerniaka. Ten typ nowotworu skóry jest agresywny i może także dawać przerzuty do innych narządów, takich jak mózg, wątroba, jelita, co wymaga dodatkowego leczenia i komplikuje sytuację pacjenta.
Jeśli chodzi o czerniaki, radioterapia nie przynosi oczekiwanych efektów, choć często stosuje się ją, jeśli wystąpią przerzuty.
Czerniak — profilaktyka
Można zmniejszyć ryzyko zachorowania na czerniaka przy zastosowaniu odpowiednich zasad. Przede wszystkim należy chronić skórę przed oparzeniem spowodowanym promieniowaniem słonecznym. Warto korzystać z nakryć głowy i okularów z filtrem. Należy ograniczyć ilość czasu spędzonego na bezpośrednim słońcu, a wychodząc z domu skórę należy smarować kremem z wysokim filtrem. Warto także unikać korzystania z solarium. Ważne jest kontrolowanie stanu skóry, a w przypadku nowych zmian, lub gdy już istniejące się zmieniają, należy skorzystać z konsultacji dermatologicznej.
