Czy pani pamięta swoją pierwszą myśli, gdy usłyszała wypowiedź Jarosława Kaczyńskiego?
– To był moment jak z filmu. Mieszkamy teraz w pięknym miejscu w Nicei, w Alpach nadmorskich. Akurat byliśmy wtedy z dziećmi na polu lawendy i robiliśmy im zdjęcia. Nagle dostałam od kilku znajomych SMS-y z linkami i pytaniem: „Czy ty to widziałaś?” Chciałam jednak usłyszeć całość, bo uznałam, że te kilka zdań mogło być wyrwane z kontekstu. Kiedy wróciliśmy do domu, odpaliłam komputer i zobaczyliśmy to wszyscy: ja, mój mąż i Lena.
Dlaczego pozwoliła pani Lenie patrzeć na Kaczyńskiego, który w niewybrany sposób żartuje z osób transpłciowych, a tłum mu wiwatuje?
– Spotkam się z takimi zarzutami, że nie powinnam pozwalać siedmioletniemu dziecku oglądać tego filmiku. A ja uważam, że problemem nie jest to, że moje dziecko usłyszało taką nikczemną wypowiedź. Problem jest to, że ktoś w ogóle powiedział takie słowa. Uważam, że moje dziecko ma prawo wiedzieć, że tego typu przemoc słowna i kpienie z praw obywatelskich istnieje i że to jest wyjątkowa podłość i nikczemność. Oczywiście dla żadnego z rodziców nie jest komfortowe rozmawianie na takie tematy, zwłaszcza kiedy dziecko płacze, bo czuje się tym dotknięte.
Jak w was dojrzewała decyzja, by wywieźć dziecko z Polski?
– Lena (wtedy jeszcze używałam jej dawnego męskiego imienia) chodziła do kilku przedszkoli w Polsce. Jednak zawsze, niezależnie jak bardzo empatyczna i wykształcona osoba prowadziła to przedszkole, słyszeliśmy: „Państwa syn trochę odstaje od grupy rówieśniczej. Będzie mieć ciężko, bo jest bardzo wrażliwy. Czy państwo zastanawiali się nad edukacją domową?” Dziś z perspektywy czasu uważam, że to świadczy o porażce polskiego systemu edukacji. Wtedy mówiliśmy z mężem: „Owszem możemy postarać się o edukację domową, ale przecież Lena kocha przebywać z innymi dziećmi, ona bardzo tego potrzebuje”.
Jaka była Lena jako trzy- i czterolatka?
– Ja mam dwójkę dzieci i powiem pani, że mój dwuletni syn jest zupełnie inny niż Lena. Gdyby pani podeszła do niego i na przykład nagle popchnęła, to jestem przekonana, że były gotowy wydrapać pani oczy i krzyczeć w niebogłosy, by wszyscy wiedzieli, że został skrzywdzony. Natomiast Lena od zawsze nie potrafiła reagować na przemoc.
Powiem pani, że ja nienawidziłam chodzić z nią na place zabaw, bo ona zawsze chciała się bawić z dziewczynkami, a była ubrana raczej jak chłopiec i dlatego dziewczynki ją odrzucały. A niech mi pani uwierzy, że nie ma nic bardziej bolesnego dla rodzica niż patrzenie na odrzucenie dziecka przez grupę rówieśników.
Dlaczego Lena nagle zaczęła zakładać spódnicę?
– Zacznijmy od tego, że na bal przebierańców chciała przebrać się za Myszkę Minnie, podczas gdy chłopcy przebierali się za superbohaterów, kowbojów i strażaków. A potem tak bardzo spodobało się jej to przebranie, że codziennie chciała chodzić do przedszkola w spódnicy myszki. Oczywiście oponowałam i zaczęła się walka. Byłam okropnym rodzicem, bo chowałam tę spódnicę na szafie i mówiłam, że nie wiem, gdzie jest. Potem położyłam ją przy pralce i mówiłam, że czekam aż nazbiera się więcej różowych rzeczy, bym mogła ją wyprać. Aż w końcu postanowiłam być bardziej radykalna: „Nie chcę, żebyś chodziła w tej spódnicy, bo bal przebierańców się już skończył. Inne dzieci nie chodzą w przebraniach do przedszkola, więc nie jest to w porządku wobec nich.” Wtedy doszliśmy do porozumienia i pomyślałam, że może skończą się problemy.
Bo to był taki moment, że dzwoniłam do przedszkola i mówiłam: „Mamy problem, bo Lena mówi, że dzieci się z niej śmieją, kiedy ubiera się w różowe koszulki. Znowu w sklepie była awantura, bo jej tłumaczyłam, że nie chcę, by ubierała się tak kolorowo, bo dzieci będą jej dokuczać. Niemal dzień w dzień zastanawiałyśmy się, jak pomóc mojemu dziecku.
Ile miała lat Lena, gdy doszło do pobicia?
– Kiedy Lena miała cztery lata, została pobita i zwyzywana przez dzieci z przedszkola. Brało w tym udział kilku pięciolatków, ale też trzylatki. Dwoje ją trzymało, a trzecie biło. Grupka wyzywała, krzycząc, że Lena jest pedałem.
Koszmar! Scena… jakby to robili dorośli ludzie!
– Dziś czasem słyszę od ludzi, że takie rzeczy nie dzieją, się że to wszystko zostało wymyślone. Więc jeszcze raz powiem, takie rzeczy naprawdę się dzieją! Lena wtedy chodziła do prywatnego przedszkola dwujęzycznego w Warszawie, przed którym wisiała flaga Unii Europejskiej. Miała tam możliwość wybrania dodatkowego języka hiszpańskiego i zajęć baletowych. Jeśli by pani chciała, żeby jej dziecko zostało wychowywane w otwartości do świata, to pewnie wybrałaby dokładnie takie przedszkole.
Kiedy dowiedziałam się, że Lena została pobita, zażądałam natychmiast spotkania z dyrektorką, opiekunką grupy przedszkolnej i właścicielką. Podczas rozmowy pani dyrektor płakała, właścicielka nas przepraszała, a wychowawczyni milczała. W końcu poprosiłam, by wypowiedziała się opiekunka grupy i pierwsze zdanie, które od niej usłyszałam, brzmiało mniej więcej tak: „Ale to przecież normalne, że dzieci się przezywają”. Wtedy powiedziałam: „No może u pani w domu to jest normalne, że trzylatki i pięciolatki mówią do siebie: ty pedale, ty cipo. Ale dla mnie to jest głęboka patologia”.
Natychmiast zabraliśmy dziecko z tego przedszkola i postanowiliśmy wyjechać na krótkie wakacje, by zapomnieć o tej sytuacji. Nie mieliśmy już ochoty i siły na rozmowy i pożegnania. Potem zaczęliśmy szukać nowego przedszkola. Moje dziecko poszło do niego jeszcze jako chłopiec. Nie chciało już chodzić w sukienkach, bo bało się reakcji dzieci. Ale wiedziało, że jeśli chce założyć np. różową bluzkę, to ani dyrekcja, ani nauczyciele ani przede wszystkim rodzice nie mają nic przeciwko temu.
Pamięta pani moment, kiedy Lena po raz pierwszy powiedziała, że czuje się dziewczyną?
– Tak, bardzo dobrze pamiętam. Był wieczór i stałam wtedy w kuchni. Natychmiast miałam milion myśli na raz. Jedną z nich było: „Dlaczego ja nie zorientowałam się wcześniej? Jakim ja jestem złym rodzicem!”. Dlatego spytałam Lenę, od kiedy to czuje. A ona powiedziała: „Od zawsze, tylko bałam się powiedzieć, bo się wstydziłam” i zaczęła strasznie płakać. Kiedy mąż wrócił z pracy, opowiedziałam mu o tej sytuacji i zaczęliśmy płakać razem. Nie spaliśmy całą noc. W Internecie znaleźliśmy dokument o dzieciach transpłciowych i postanowiliśmy go obejrzeć.
Co wtedy czuliście?
– Głównie przerażenie. Mój mąż podkreśla, że tej nocy tak potwornie płakał, nie dlatego, że stracił syna. Ale dlatego, że zwyczajnie bał się, czego to dziecko może w trakcie swojego życia w Polsce doświadczyć. Wiele razy już to powtarzałam w różnych wywiadach, że znam kilka osób transpłciowych i kilka z nich popełniło samobójstwa, dlatego, że nie mogły znieść braku akceptacji. Nie tylko społecznej, ale też wśród najbliższych. Cały czas w Polsce takie osoby są traktowane jak dziwadła, jak coś śmiesznego, jak postać występująca w cyrku. Niestety przyzwolenie na przemoc wobec nich – jak już wiemy – idzie z samej góry.
Co zrobiliście następnego dnia?
– Zadzwoniłam do Fundacji „Trans-Fuzja” i porozmawiałam z osobą transpłciową. Ona uspokoiła nas: „Owszem syn jest delikatny, nie da sobie obciąć włosów i lubi kolorowe ubrania, ale w przyszłości może być różnie. Dobrze, że staracie się to obserwować. Jeśli chcecie być spokojni, to skontaktujcie się z psychologiem dziecięcym, który jest przyjazny osobom LGBT”. Zaczęliśmy więc dzwonić.
- Zobacz także: Najpierw podbił świat, a teraz Polskę. Serial „Kontrola” opowiada o miłości dwóch kobiet biseksualnej i homoseksualnej
Jak wyglądało diagnozowanie dziecka?
– Wiele osób myśli, że to przebiega szybko. Ja mówię, że mój syn chce być dziewczynką. Psycholog: „Proszę pokazać jego zdjęcie” i potem: „Tak, oczywiście to jest transpłciowe dziecko. Tu jest recepta i skierowanie na operację zmiany płci”. Nic podobnego!
My z mężem na wiele tygodni podporządkowaliśmy tej terapii wszystko. Kiedy terapeutka miała wolną godzinę, rzucaliśmy pracę, by jechać na terapię. Najpierw były to rozmowy tylko z rodzicami, potem wspólnie z dzieckiem, psychologiem i rodzicami. Dopiero gdy Lena poznała terapeutkę i jej zaufała, mogła rozmawiać z nią w cztery oczy.
Na koniec dostaliśmy opinię, która wcale nie brzmiała: „Tak, to dziecko jest transpłciowe i trzeba zmienić mu płeć”. W opinii psychologa są użyte sformułowania ostrożniejsze: Ta osoba czuje się zdecydowanie bardziej komfortowo, kiedy zwracamy się do niej w formie żeńskiej”, „To jest osoba, która zdecydowanie lepiej funkcjonuje w społeczeństwie, kiedy wpisuje się w standardowe kobiece role”, „To jest dziecko, które woli bawić się w standardowe zabawy dziewczynek”, itp.
Wtedy zaczęliśmy rozmawiać też z Leną o tym, czy chce coś zmienić. Widzieliśmy, jak cierpi, bo chodzi do przedszkola w wewnętrznym rozdarciu. W grupie rówieśniczej funkcjonowała jeszcze jako chłopiec, mając kilka ulubionych koleżanek, a po przedszkolu biegła do domu i szybko zakładała spódnicę. W pewnym momencie powiedziała nam, że już nie chce chodzić do przedszkola, bo nie lubi, kiedy nazywa się ją „dead name”, czyli męskim imieniem.
Co ciekawe, w naszej rodzinie wszystkie bliskie osoby zareagowały na tę opinię psychologa znakomicie. Wszyscy wiedzieli, że to dziecko zawsze ubierało się jak dziewczynka, łącznie z babcią, która od lat głosuje na PiS. Nikt więc nie miał kłopotu z akceptacją.
Jak wybieraliście Lenie nowe imię żeńskie?
– Nie robiliśmy tego. Pewnego razu po prostu jechaliśmy samochodem, słuchając Kate Bush. Lena nagle spytała mnie, jakie są popularne imiona we Francji. A to już był etap, kiedy zaczęliśmy rozmawiać w domu o wyjeździe na Lazurowe Wybrzeże. Sprawdziłam więc w telefonie trzydzieści najbardziej popularnych imion i stąd chyba wzięła się Lena. Ale niech pani zwróci uwagę, ona nie pytała o wymyślne imiona, że moje dziecko chce być taka jak wszyscy, chce być lubiane i akceptowane.
Jak Lenę przywitano we francuskiej szkole?
– Fantastycznie. Z zamkniętego dziecka stała się dość szybko otwartym lubianym dzieckiem i jedną z najlepszych uczennic w klasie, co podkreślam z wielką dumą. Po pół roku nauki pisała już najlepiej w klasie dyktanda. Dla mnie to jest dowód na to, że jak nie jesteś piętnowany, to możesz się wspaniale rozwijać, bo twoja energia nie jest marnowana na przetrwanie w niesprzyjającym środowisku.
Na początku jednak pierwsze kroki skierowałam do „Centre LGBT przy Ministerstwie Zdrowia, by porozmawiać o naszej sytuacji. Bałam się oczywiście ewentualnych problemów, ale usłyszałam: „U nas takich problemów nie będzie, bo Francja jest cywilizowanym krajem. Wartości Rewolucji Francuskiej traktowane są ponad wszystko: „Wolność, Równość i Braterstwo”. Nie ma tego naszego polskiego patosu: „Boga, Honoru i Ojczyzny”.
Po trzech tygodniach poszłam do wydziału edukacji. Przygotowywałam się do tej rozmowy całą noc, czytając francuskie artykuły prawne, by w razie czego móc kompetentnie odpowiedzieć wrogiej urzędniczce o prawach młodego człowieka. Kiedy dotarłam, zaczęłam spokojnie: ”Dzień dobry, przychodzę z nietypową sprawą. Moje dziecko nie zna słowa po francusku. Jest dzieckiem transpłciowym. Jesteśmy tu od niedawna i chcę zapisać dziecko do szkoły. Co możemy z tym zrobić?”. Usłyszałam: „Nie ma problemu, muszę sprawdzić tylko, gdzie są wolne miejsca”. Urzędniczka była zupełnie zaskoczona, że ja spodziewam się problemów. Powiedziała mi, że we Francji są wysokie mandaty za przemoc w szkole, za homofobię i za transfobię.
Co to znaczy?
– Jeśli uczniowi dzieje się jakakolwiek krzywda, to zgłasza się to na policję i wyciąga się konsekwencje wobec dorosłych, których dzieci stosują przemoc. Nie ma długich i dezorientujących rozmów po omacku, jakie prowadziliśmy z mężem w polskich przedszkolach. Na koniec miłą urzędniczką powiedziała mi, że nie wierzy, by gdziekolwiek był problem, ale zapisuje mi swój prywatny numer telefonu i gdybym miała jakiekolwiek pytania, zaprasza do dzwonienia. Zaniemówiłam. Podziękowałam i chyba byłam trochę w szoku.
Potem dyrektorce francuskiej szkoły powiedziałam, że w dokumentach córki widnieje jej stare męskie imię i nie chciałabym, by ono było używane, zwłaszcza że moje dziecko nie zna języka francuskiego i nie będzie umieć się do tego odnieść. Dyrektorka powiedziała, że rozumie, ale że przed rozpoczęciem nauki chciałby poznać Lenę. Kiedy przyszłyśmy, spodziewałam się długiej, być może stresującej rozmowy, a okazało się, że dyrektorka potraktowała Lenę jak każde inne dziecko. Pokazała jej tylko szatnię i jak przykładać czytnik, by otworzyć drzwi oraz gdzie jest toaleta.
Czy wy kiedyś wrócicie do Polski?
– Nie, nigdy nie wrócimy do Polski. Natomiast o historii Leny zawsze będę chciała mówić. Bo jeśli jestem w stanie jednym wywiadem przekonać choć jedną osobę w Polsce, by powstrzymała się od głupich komentarzy, które ranią osoby ze środowiska LGBT, to uważam, że warto.
Czuję się też odpowiedzialna za ludzi, którzy do mnie piszą. Wygodnie być neutralnym i myśleć sobie, to mnie nie dotyczy. Ale jeśli uznamy, że wypowiedzi Kaczyńskiego są nieistotne, to przypomnijmy sobie czas, kiedy Hitler dochodził do władzy i część społeczeństwa nie widziała problemu, że narastają sympatie antyżydowskie i wątki nacjonalistyczne. Dlatego wierzę, że takiej dyskryminacji i agresji trzeba się mocno i jednoznacznie przeciwstawić.
