„Stary, co będziesz płacił. Mój kumpel nie płaci alimentów i jakoś go do więzienia nikt nie wsadził. Na pazury i fryzjera będziesz jej dawać?” – klepie kolegę po ramieniu i razem w nos śmieją się byłej żonie, prawu, komornikowi i… dzieciom. O nich już nikt nie wspomina. O uchylaniu się od alimentów, dłużnikach i pomysłach na zwiększenie skuteczności egzekwowania alimentów rozmawiamy z komornikiem Robertem Damskim.
Ewa Raczyńska: O dłużnikach alimentacyjnych mówi się w Polsce coraz głośniej, nadal jednak ponad milion dzieci pozostaje bez wsparcia finansowego swoich ojców.
Robert Damski: Można oczywiście mówić o olbrzymich liczbach, o tym ile pieniędzy jest do wyegzekwowania, ile dzieci alimentów nie otrzymuje. Te liczby robią wrażenie. Jednak skalę zjawiska mogę przedstawić z pozycji komornika w 15-sto tysięcznym miasteczku, gdzie w swojej kancelarii prowadzę obecnie około 1600 spraw alimentacyjnych, a rocznie wpływa ich 110, czyli średnio jedna sprawa co trzeci dzień. To pokazuje, z jak wielkim zjawiskiem mamy do czynienia. To jedna strona medalu, druga to skuteczność egzekwowania alimentów, która w Polsce wynosi nieco ponad 20%, w mojej kancelarii 30%, ale chluby mi to wcale nie przynosi, bo statystyka jest nieubłagana. Na 10 spraw tylko w trzech udaje mi się uzyskać pieniądze dla dziecka. W siedmiu sprawach muszę powiedzieć matkom (bo 95% spraw dotyczy kobiet), że dla ich dzieci pieniędzy nie mam.
Ja na własny użytek dzielę dłużników na trzy kategorie. Pierwsza to Piotruś Pan – ten co siedzi u mamusi, całe życie chce się bawić i nie ponosić żadnej odpowiedzialności . Druga kategoria to Smerf Ciamajda. Przychodzi i mówi: „Ja nie wiem, żadnej pracy nie ma, żadna nie spełnia moich aspiracji. Ja bym nawet płacił, ale niech pan komornik da mi pracę”. I trzecia to dłużnik, którego bardzo nie lubię – cwaniak. On wie, jak ukryć majątek. Nie jest biedny, na wiele mu wystarcza, majątek ma rozpisany na nową partnerkę, na rodziców. Jak się do niego wchodzi, to mówi, że nic nie ma, jest „pusty jak bęben”.
Kobiety liczą, że im pan pomoże?
Przede wszystkim kobieta wstydzi się przyjść do komornika, nie wiedzieć czemu wstydzi się prosić o to, co się należy jej dzieciom. Często widzę, jak chodzi po korytarzu z wyrokiem w ręce i zastanawia się: wejść czy nie wejść. Sprawa rozwodowa jak i alimentacyjna trwa miesiącami, więc kobieta oczekuje, że jak już przyjdzie do komornika, to ten załatwi sprawę od ręki. Kobiety myślą, że gdy minął termin, a alimentów nie ma, to wystarczy, że położą wyrok, a komornik wyciągnie pieniądze z szuflady i dopiero później pójdzie je egzekwować. Podczas gdy wygląda to inaczej. Niestety nie jestem „połączony” z Narodowym Bankiem Polskim i nie mam tych pieniędzy. A są kraje, gdzie tak to się odbywa, podczas gdy w Polsce proceder niepłacenia alimentów ma dwa źródła.
Jakie?
Pierwsze to przyzwolenie społeczne. Powinniśmy jakąś wielką kampanią zacząć od zmiany myślenia społeczeństwa o dłużnikach. Powinniśmy uświadamiać wszystkim, że kto nie płaci alimentów nie okrada byłej partnerki, a okrada „byłe” dzieci, bo tak o nich mówią. Teraz już mają nowe dzieci, a na tamte „byłe dzieci płacić nie będą”. To jeszcze nie koniec. Dłużnik alimentacyjny okrada nas jako społeczeństwo, bo pieniądze z naszych podatków lądują w Funduszu Alimentacyjnym i to my płacimy na utrzymanie jego dzieci. Twój sąsiad nie płaci alimentów – ty płacisz za niego. Społeczeństwo powinno zrozumieć przez kogo jest okradane.
A drugie źródło?
No właśnie, bo z samym dłużnikiem ja, jako komornik, jeszcze sobie poradzę. Nie poradzę sobie natomiast ze „zorganizowaną grupą wspierającą dłużnika”. I do tej grupy należy mamusia, która przychodzi ze swoim synkiem i synka tłumaczy zaczynając od tego, że prawdopodobnie to w ogóle nie jest jego dziecko – bo mamusia leżała pewnie pod łóżkiem, więc chyba wie, co mówi. A poza tym ta jego była, to ona „taka i owaka”, na alimenty go złapała. Jej „księcia z bajki”.
Do tej grupy wspierającej dłużnika zalicza się także obecna partnerka dłużnika, która mówi, że „była” traktuje go tylko jak bankomat…
A ty głupi płacisz…
Właśnie, wiec wszyscy: ta kobieta, rodzice, ale też brat, siostra pomagają dłużnikowi ukrywać majątek. Bo przecież aparat opresyjny w postaci komornika wszystko z niego wyssie.
W skład tej zorganizowanej grupy wchodzą jeszcze pracodawcy. „Panie Władku, bo ja mam tutaj alimenty…”. „Dobrze, dobrze to się jakoś umówimy, wpiszemy tyle, a resztę dostanie pan pod stołem, a ja przy okazji mniej ZUS-u zapłacę”. Czasami wynagrodzenie rozpisują na diety, bo z nich nie mogę ściągnąć alimentów. Gdyby pracodawcy mieli świadomość, że gdy pomogą przestępcy zostaną wobec nich wyciągnięte konsekwencje, to pewnie wyglądałoby to zupełnie inaczej.
A tymczasem, w moim niedużym miasteczku, wszyscy wiedzą, że dłużnik pracuje u pana X. Ja też o tym wiem. Wysyłam więc zapytanie do pana X, czy ten realizuje zajęcie wynagrodzenia dłużnika. Po czym dostaję odpowiedź: „Przecież on u mnie nie pracuje”. Idę więc do tej firmy i widzę, że siedzi tam cały dzień i bezczelnie mi mówi, że w gości przyszedł, na herbatę. Więc ja się pytam, gdzie jest twoja aktywność zawodowa, gdzie chęć podjęcia pracy, szukania jej.
Jeszcze inna sytuacja. Po kilku latach dłużnik alimentacyjny dostał pracę i pech chciał, komornik się o tym dowiedział i zajął mu wynagrodzenie – w przypadku alimentów jest to 60%. I przychodzi taki do mnie i mówi, że ja mam zejść z jego pensji, bo jemu nie opłaca się pracować.
Z takimi rzeczami musimy się zmagać. Stawać naprzeciw rodzinki, która wspiera dłużnika, jego najbliższych znajomych, którzy klepią go po plecach i mówią: „Ty to jesteś gość, wykiwałeś komornika i byłą żonę”. Ale o tym, że wykiwał własne dzieci nikt się nawet nie zająknie.
A przepisy, wsparcie państwa? W końcu jest pan funkcjonariuszem publicznym
Zgadza się, więc jako publiczny funkcjonariusz egzekwujący wyrok wydany w imieniu Rzeczpospolitej Polskiej mam prawo oczekiwać, że państwo stanie po mojej stronie. Niestety, nie do końca tak jest.
Artykuł 209. kodeksu karnego dotyczący przestępstwa niealimentacyjnego pozwala dłużnikowi uniknąć kary. Wystarczy, że wpłaci on 5 złotych miesięcznie, by prokurator odrzucił wniosek, bo przecież dłużnik wykazuje chęć płacenia. A dla mnie jest to śmianie się w nos państwu i wyrokom sądowym. Poza tym zapis kodeksu mówi, że dłużnik poniesie karę, gdy jego niepłacenie alimentów sprawi, że dziecko będzie żyć w niedostatku.
Tylko która matka do tego dopuści.
No właśnie, która? Te kobiety stają na uszach, pracują na dwa trzy etaty, żeby dziecko nie czuło się gorsze, żeby niczego mu nie zabrakło, żeby nie było stygmatyzowane tym, że jego mama sobie nie poradziła.
Bo jak sobie nie poradzi, to zabiorą jej dziecko…
No masakra jakaś, prawda? Kto pisał te przepisy? Ja patrząc tylko i wyłącznie na nasze prawo powiem z pełną odpowiedzialnością, że państwo polskie nie stoi dostatecznie po stronie dzieci. Bo jaka jest kara za niepłacenie alimentów – do niedawna było to odebranie prawa jazdy, ale ten przepis został zniesiony wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego. Dłużnik alimentacyjny kpi sobie z zapisów prawa. To matka i komornik muszą udowadniać, że on jest w stanie podjąć pracę, mógłby zarabiać i płacić alimenty.
A może skoro dłużnicy tłumaczą się brakiem pracy, to załóżmy im bransoletki dozoru elektronicznego – w końcu i tak siedzą w domu, nie mają czego się wstydzić. Bo wsadzenie ich do więzienia nie rozwiąże podstawowego problemu – braku pieniędzy. A dodatkowo my jako społeczeństwo będziemy musieli zapłacić za pobyt tego pana w więzieniu i w tym samym czasie nasze pieniądze trafią do Funduszu Alimentacyjnego, który musi zapłacić jego dzieciom. Może też rozważyć czy pracodawcom dać zniżki, gdy zatrudnią dłużnika alimentacyjnego.
Można też o alimenty wystąpić do rodziców – dziadków dziecka.
Tak, choć mówi się, że czemu oni są winni, że syn nie płaci. Ale ja ze swojego doświadczenia wiem, że ten królewicz najczęściej nadal z nimi mieszka, nadal korzysta z wszystkich dóbr, nadal nie wyślą go do pracy, nie zmuszą, by się zaktywizował. Na każde pytanie komornika odpowiadają, że to wszystko należy do mamusi i do tatusia, nic synka nie jest, a jak komornik coś zajmie, to się spotkamy w telewizji. Dochodzi do tak kuriozalnych sytuacji, kiedy 70-letnia pani wciska mi, że hantle i ławeczka do ćwiczeń są jej, bo ona dba o tężyznę fizyczną, a syneczek w drzwiach się ledwo mieści.
Jako komornik nie mam od państwa dostatecznych narzędzi, które pomogłyby skuteczniej egzekwować alimenty.
Kobiety często mówią – komornikom nie opłaca się nam pomagać.
I opłaca i nie opłaca. Opłata egzekucyjna, z której komornik utrzymuje kancelarię, pracowników i siebie wynosi 15% tak, jak w przypadku alimentów, tak w każdej innej sprawie, więc mówienie, że komornikom się nie opłaca jest kłamstwem. Problem tkwi gdzie indziej – w skutecznym egzekwowaniu alimentów. Bo gdyby mnie pani spytała, czy mi się opłaca, to odpowiedziałbym, że w 30% mi się opłaca, bo tyle spraw kończę sukcesem. Gdyby ściągalność alimentów wynosiła jak na Zachodzie 70%, to powiem: opłaca mi się w 70%. Ale, żeby tak było powtarzam – musimy zmienić nasze myślenie, mieć świadomość, że uporczywy dłużnik alimentacyjny jest złodziejem, że okrada własne dzieci, więc jest złodziejem gorszego sortu, a my nie powinniśmy go dłużej kryć.
Robert Damski/Arch. Prywatne
Robert Damski – komornik, wspierający tych, którzy walczą o zmianę prawa w zakresie przestępstwa niealimentacyjnego, nieustannie podkreśla, że jest potrzeba wielkiej kampanii społecznej zmieniającej nasze myślenie o dłużnikach alimentacyjnych, a co za tym idzie – także zmiana prawa w tym zakresie. Jest honorowym członkiem Stowarzyszenia „Dla Naszych Dzieci” – które walczy o poprawę sytuacji tych dzieci, które alimentów nie otrzymują. Laureat „Białej Wstążki” nagrody przyznawanej przez Fundację Jolanty Kwaśniewskiej, którą otrzymał za wyprowadzenie problemu alimentów „z wstydliwych nizin na wyżyny mówienia, szukania i zauważania”.
