Dużo mówi się o depresji, coraz więcej osób przyznaje się do brania długoterminowo leków. Czy każde zaburzenie nastroju to depresja, czy każdemu potrzebne jest leczenie farmakologiczne? Jak wyczuć moment, kiedy należy zgłosić się do specjalisty? Do jakiego? Kiedy do psychologa, a kiedy do psychiatry.
Stres, rozdrażnienie, kłopoty z koncentracją, zły nastrój, ból brzucha… Czy to powód, by udać się do specjalisty?
Rafał Skoczek – Tak, doświadczanie stresu, rozdrażnienia, trudności z koncentracją, złego nastroju oraz bólu brzucha może być powodem do skonsultowania się z specjalistą, zwłaszcza jeśli te objawy utrzymują się przez dłuższy czas lub znacznie wpływają na codzienne funkcjonowanie. Wizyta u specjalisty, takiego jak psycholog czy psychoterapeuta, może pomóc zrozumieć przyczyny tych objawów, rozwijać strategie radzenia sobie oraz wspierać w procesie zdrowienia psychicznego. Objawy te mogą być związane z różnymi czynnikami, takimi jak stres życiowy, problemy emocjonalne, czy też problemy zdrowotne. Profesjonalny specjalista może pomóc zidentyfikować te czynniki i opracować spersonalizowany plan leczenia lub interwencji, aby poprawić samopoczucie i jakość życia. W przypadku bólu brzucha, warto również skonsultować się z lekarzem, aby wykluczyć ewentualne problemy zdrowotne, które mogą być związane z objawami fizycznymi. Współpraca między specjalistami zdrowia psychicznego a lekarzem ogólnym może prowadzić do kompleksowej opieki nad zdrowiem. Jeśli objawy te są intensywne, utrzymują się lub wpływają negatywnie na codzienne funkcjonowanie, nie wahaj się skonsultować z odpowiednimi specjalistami, aby uzyskać pomoc i wsparcie. Wczesna interwencja może przyczynić się do skuteczniejszego radzenia sobie z trudnościami i poprawić jakość życia.
Kiedy powinniśmy iść do psychiatry, a kiedy do psychologa?
R.S – Podjęcie decyzji, czy udać się do psychiatry czy psychologa, zależy od rodzaju problemów, z jakimi się borykasz. Oto ogólne wyjaśnienie różnic między psychiatrą a psychologiem, które może pomóc w podjęciu decyzji: Psycholog: Psycholog to profesjonalista posiadający stopień naukowy z psychologii (zazwyczaj magistra lub doktora psychologii). Pracuje w dziedzinie psychologii klinicznej, szkolnej, społecznej czy też organizacyjnej. Psychologowie stosują różne metody terapeutyczne, takie jak terapia poznawczo-behawioralna, psychoterapia psychodynamiczna, terapia poznawcza. Są specjalistami w diagnozowaniu i leczeniu problemów emocjonalnych, zachowań czy trudności życiowych. Pomagają w radzeniu sobie ze stresem, lękiem, depresją i innymi problemami psychicznymi. Psychiatra: Psychiatra to lekarz, który ukończył studia medyczne i specjalizację w dziedzinie psychiatrii. Posiada uprawnienia do przepisywania leków i leczenia farmakologicznego. Specjalizuje się w diagnozowaniu i leczeniu zaburzeń psychicznych za pomocą farmakoterapii (leki psychotropowe) oraz w niektórych przypadkach, terapii psychoterapeutycznej. Zazwyczaj psychiatrzy skupiają się na leczeniu problemów psychicznych, takich jak schizofrenia, choroba afektywna dwubiegunowa czy inne zaburzenia psychiczne wymagające interwencji farmakologicznej. W zależności od rodzaju problemu, może być korzystne skonsultowanie się zarówno z psychologiem, jak i psychiatrą. Ogólnie rzecz biorąc, jeśli zmagasz się z trudnościami emocjonalnymi czy psychologicznymi, wizyta u psychologa może być dobrym pierwszym krokiem. Jeśli jednak problemy są złożone i wymagają oceny medycznej lub farmakologicznego leczenia, wizyta u psychiatry może być konieczna.
Dookoła nas coraz więcej osób przyznaje, że bierze lub brało środki antydepresyjne. Obecnie wiele wizyt w gabinecie lekarza rodzinnego kończy się przepisaniem antydepresantów. Przepisują je lekarze pacjentom skarżącym się na bezsenność, nerwowość, stres w pracy czy problemy seksualne. Czy leki to jedyny i najwłaściwszy sposób na problemy, z którymi musimy się mierzyć w życiu?
R.S – Leki antydepresyjne mogą być skutecznym narzędziem w leczeniu pewnych stanów psychicznych, ale nie zawsze są jedynym ani najwłaściwszym rozwiązaniem dla wszystkich problemów emocjonalnych. Decyzja o przepisaniu antydepresantów powinna być podejmowana indywidualnie, biorąc pod uwagę specyfikę przypadku każdego pacjenta. Oto kilka kluczowych aspektów do rozważenia w kontekście leczenia problemów psychicznych: Indywidualne podejście: Każdy przypadek jest unikalny, a podejście do leczenia powinno być dostosowane do indywidualnych potrzeb i okoliczności pacjenta. Leki antydepresyjne nie zawsze są konieczne, a inne formy terapii, takie jak psychoterapia, mogą być równie skuteczne. Terapia psychologiczna: Psychoterapia, zwłaszcza metody takie jak terapia poznawczo-behawioralna, terapia interpersonalna czy terapia poznawcza, może być skutecznym środkiem w radzeniu sobie z różnymi problemami emocjonalnymi. Pomaga ona pacjentom zrozumieć i zmienić destrukcyjne myślenie oraz rozwijać zdrowsze strategie radzenia sobie. Wsparcie społeczne: W niektórych przypadkach, zwłaszcza gdy stres i problemy życiowe są głównym źródłem problemów psychicznych, istotne jest wsparcie społeczne. Rodzina, przyjaciele czy grupy wsparcia mogą odegrać istotną rolę w procesie zdrowienia. Leki jako część kompleksowego leczenia: W niektórych przypadkach, zwłaszcza gdy występują ciężkie zaburzenia psychiczne, leki antydepresyjne mogą być niezbędne. Jednak powinny być one traktowane jako element kompleksowego planu leczenia, który może obejmować terapię psychologiczną, wsparcie społeczne oraz zdrowy styl życia. Skutki uboczne: Leki antydepresyjne mogą powodować skutki uboczne, a ich nagłe przerwanie bez nadzoru lekarza może prowadzić do problemów. Warto być świadomym potencjalnych skutków ubocznych i konsultować się z lekarzem na temat ich ewentualnego zastosowania. Zdrowy styl życia: Elementy takie jak regularna aktywność fizyczna, zdrowa dieta, odpowiedni sen i unikanie substancji psychoaktywnych mogą również odegrać kluczową rolę w poprawie samopoczucia psychicznego. Ważne jest, aby podchodzić do leczenia zespołowego problemów psychicznych z holistycznym podejściem, uwzględniając zarówno czynniki biologiczne, jak i psychospołeczne. Wielu pacjentów odnosi korzyści z kombinacji terapii psychologicznej, wsparcia społecznego i w niektórych przypadkach, leków antydepresyjnych. Kluczowe jest również otwarte rozmawianie z lekarzem o oczekiwaniach, obawach i możliwych alternatywnych formach leczenia.
Czym różnią się stany depresyjne od zaburzeń lękowych i nerwicy?
R.S – Stany depresyjne, zaburzenia lękowe i nerwice to trzy różne kategorie problemów zdrowia psychicznego, chociaż czasami mogą się nawzajem przeplatać. Poniżej przedstawiam krótkie omówienie różnic między nimi: Stany Depresyjne: Charakterystyka: Stany depresyjne obejmują zakres zaburzeń nastroju, które są zazwyczaj związane z głębokim uczuciem smutku, utraty zainteresowania życiem oraz spadkiem energii. Objawy: Objawy mogą obejmować uczucie beznadziejności, utratę zainteresowania, zmęczenie, trudności z koncentracją, zmiany w apetycie i wadze, zaburzenia snu (bezsenność lub nadmierna senność), myśli samobójcze. Przykłady: Depresja kliniczna, zaburzenie afektywne dwubiegunowe (choroba maniakalno-depresyjna), dystymia. Zaburzenia Lękowe: Charakterystyka: Zaburzenia lękowe obejmują różne stany charakteryzujące się nadmiernym stresem, niepokojem czy lękiem, które wpływają na codzienne funkcjonowanie. Objawy: Objawy mogą obejmować nadmierny niepokój, napięcie, lęki przed konkretnymi sytuacjami czy przedmiotami, napady paniki, unikanie sytuacji wywołujących lęk, objawy fizyczne takie jak bóle głowy czy problemy ze snem. Przykłady: Zaburzenie lękowe uogólnione (GAD), fobia społeczna, fobia specyficzna, zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne (OCD), zespół stresu pourazowego (PTSD). Nerwice: Charakterystyka: Nerwice to rodzaj zaburzeń lękowych, które manifestują się w postaci nagłych napadów intensywnego lęku, zwykle z towarzyszącymi objawami fizycznymi. Objawy: Charakterystycznym objawem jest napad paniki, który może obejmować duszności, drżenie, uczucie utraty kontroli, silne bicie serca. Osoby z nerwicą często unikają sytuacji, które mogą wywołać napady paniki. Przykłady: Zaburzenie paniki, agorafobia. Warto zauważyć, że te kategorie nie są absolutnie oddzielone, i istnieje duże przeplatanie się objawów i diagnoz. Osoba może równocześnie cierpieć na depresję i zaburzenia lękowe, co nazywane jest często zaburzeniem depresyjnym z współistniejącymi objawami lękowymi. Diagnoza i leczenie wymagają indywidualnego podejścia i uwzględnienia specyfiki danego przypadku. W każdym przypadku ważne jest skonsultowanie się z profesjonalistą zdrowia psychicznego, aby dokładnie ocenić objawy i opracować odpowiedni plan leczenia.
Stres zwykle dopada nas w najmniej odpowiednich momentach i potrafi dawać fizyczne objawy, które uniemożliwiają naturalne zachowywane się. Jak radzić sobie ze stresem?
R.S – Radzenie sobie ze stresem może wymagać czasu i prób różnych strategii, ale istnieje wiele skutecznych sposobów na złagodzenie jego wpływu na zdrowie psychiczne i fizyczne.
Oto kilka ogólnych technik, które mogą pomóc w radzeniu sobie ze stresem: Techniki Relaksacyjne: Praktykuj techniki relaksacyjne, takie jak głębokie oddychanie, medytacja czy progresywna relaksacja mięśni. Te metody mogą pomóc zredukować napięcie fizyczne i psychiczne. Regularna Aktywność Fizyczna: Regularna aktywność fizyczna, nawet w postaci krótkich spacerów, może pomóc w uwalnianiu endorfin, które działają przeciwdziałająco na stres. Zdrowa Dieta: Dbaj o zdrową i zrównoważoną dietę. Unikaj nadmiernego spożycia kofeiny, cukru i wysoko przetworzonych pokarmów, które mogą wpływać na poziom energii i nastrój. Sen: Staraj się utrzymywać regularny harmonogram snu. Brak odpowiedniego snu może zwiększać poziom stresu. Twórz warunki sprzyjające spokojnemu snu. Planowanie i Organizacja: Planuj zadania i obowiązki, aby unikać uczucia przytłoczenia. Rozważ ustawianie priorytetów i dzielenie zadań na mniejsze etapy. Techniki Kognitywne: Świadomość własnych myśli i ich wpływu na emocje może pomóc w identyfikacji negatywnych wzorców myślowych. Pracuj nad pozytywnym podejściem do sytuacji. Przerwy i Rozrywka: Zaplanuj przerwy w ciągu dnia, aby odetchnąć i zrelaksować się. Rób coś, co sprawia ci przyjemność i pomaga oderwać się od stresujących sytuacji. Społeczne Wsparcie: Szukaj wsparcia od przyjaciół, rodziny czy terapeuty. Rozmawianie o swoich uczuciach może pomóc w zrozumieniu problemów i otrzymaniu perspektywy. Umiejętność Znalezienia Rozwiązania: W sytuacjach stresowych zastanów się, czy możesz coś zmienić. Jeśli tak, opracuj plan działania. Jeśli nie, pracuj nad akceptacją sytuacji, na którą nie masz wpływu. Zabawy i Hobby: Znajdź czas na aktywności, które sprawiają ci radość i relaksują. To mogą być hobby, czytanie, słuchanie muzyki czy oglądanie filmów. Pamiętaj, że każdy radzi sobie ze stresem w inny sposób, więc ważne jest znalezienie strategii, która najlepiej odpowiada twoim indywidualnym potrzebom. Jeśli stres staje się przewlekły lub trudny do kontrolowania, warto skonsultować się z profesjonalistą zdrowia psychicznego, który może pomóc w opracowaniu skutecznego planu zarządzania stresem.
Czym grozi życie w ciągłym stresie?
R.S – Ciągłe doświadczanie stresu może negatywnie wpływać na zdrowie psychiczne, emocjonalne i fizyczne. Oto kilka potencjalnych konsekwencji życia w ciągłym stresie:
1. Problemy Zdrowotne Fizyczne: Stres może być związany z różnymi problemami zdrowotnymi fizycznymi, takimi jak choroby serca, nadciśnienie, problemy z układem trawiennym, obniżona odporność, bóle głowy, problemy ze snem oraz inne schorzenia.
2. Problemy Zdrowotne Psychiczne: Ciągły stres może przyczynić się do rozwoju zaburzeń psychicznych, takich jak depresja, zaburzenia lękowe czy zespół stresu pourazowego (PTSD).
3. Zmiany Nastroju: Osoby doświadczające chronicznego stresu mogą odczuwać zmiany nastroju, w tym zirytowanie, nadmierne zmartwienia, smutek czy uczucie beznadziejności.
4. Problemy w Relacjach: Stres może wpływać na relacje interpersonalne, prowadząc do konfliktów, trudności w komunikacji i izolacji społecznej.
5. Trudności w Koncentracji i Pamięci: Ciągłe napięcie psychiczne może utrudniać koncentrację, skupienie uwagi i zapamiętywanie informacji.
6. Zmęczenie: Ciągły stres może prowadzić do przewlekłego zmęczenia oraz uczucia wyczerpania.
7. Problemy Zdrowotne Seksualne: Stres może wpływać na zdolność seksualną, prowadząc do trudności z libido, erekcją czy osiąganiem orgazmu.
8. Zwiększone Ryzyko Uzależnień: Niektórzy ludzie zmagający się ze stresem mogą sięgać po substancje psychoaktywne lub inne uzależniające zachowania w celu radzenia sobie ze stresem.
9. Zaburzenia Snu: Ciągły stres może prowadzić do zaburzeń snu, takich jak bezsenność, koszmary senne czy przerywany sen.
10. Zagrożenie Zdrowia Długofalowego: Ciągłe doświadczanie stresu może stanowić zagrożenie dla zdrowia długofalowego, zwiększając ryzyko rozwoju chorób przewlekłych.
Warto zaznaczyć, że ludzie różnią się w sposób indywidualny w zakresie tego, jak reagują na stres. Niektóre osoby mogą radzić sobie lepiej niż inne, ale długotrwały stres zazwyczaj wymaga uwagi i zarządzania. Jeśli ktoś zauważa, że stres znacząco wpływa na jego życie, ważne jest skonsultowanie się z profesjonalistą zdrowia psychicznego, który może pomóc w identyfikacji strategii zarządzania stresem i wsparcia w procesie zdrowienia.
A czy lęk jest nam w ogóle potrzebny i czy stres może działać motywująco?
R.S – Tak, zarówno lęk, jak i stres mogą pełnić istotne funkcje w życiu i odgrywać ważną rolę w naszym przystosowaniu się do środowiska. Oto kilka aspektów, w których lęk i stres mogą mieć pozytywny wpływ:
1. Przeżycie: Lęk ma swoje korzenie w ewolucji i odgrywał istotną rolę w przetrwaniu gatunku ludzkiego. Naturalny lęk przed niebezpieczeństwem mobilizuje organizm do reakcji obronnej, umożliwiając szybkie i adekwatne dostosowanie się do sytuacji.
2. Motywacja: Umiejętne zarządzanie stresem może działać motywująco. Stres, gdy jest umiarkowany, może pobudzać do działania, mobilizować do osiągania celów i podejmowania wyzwań.
3. Utrzymanie Bezpieczeństwa: Lęk pełni rolę sygnału ostrzegawczego, informując nas o potencjalnych zagrożeniach. Jest to mechanizm obronny, który pozwala unikać sytuacji zagrażających bezpieczeństwu.
4. Poprawa Wydajności: W pewnym stopniu stres może poprawiać wydajność. Wprowadza organizm w stan gotowości do działania, co może być korzystne w sytuacjach wymagających skupienia i szybkiego reagowania.
5. Rozwój Osobisty: Doświadczanie umiarkowanego poziomu stresu może prowadzić do rozwoju osobistego. Wyzwania stawiane przed nami mogą być motorem do nauki, doskonalenia umiejętności oraz adaptacji do nowych sytuacji.
Jednak ważne jest, aby podkreślić, że zarówno lęk, jak i stres mogą przynieść korzyści tylko wtedy, gdy są umiarkowane i krótkotrwałe. W przypadku chronicznego stresu lub nadmiernego lęku mogą występować szkodliwe konsekwencje dla zdrowia psychicznego i fizycznego. Warto również zauważyć, że ludzie różnią się w zakresie tego, jak reagują na stres. To, co jest motywujące dla jednej osoby, może być przytłaczające dla innej. Dlatego istotne jest rozwijanie umiejętności radzenia sobie ze stresem i lękiem, aby móc skutecznie zarządzać tymi doświadczeniami w różnych aspektach życia. Jeśli jednak lęk lub stres staje się trudny do kontrolowania, warto skonsultować się z profesjonalistą zdrowia psychicznego, który może pomóc w opracowaniu skutecznych strategii zarządzania tymi emocjami.
***
Mgr. Psychologii Rafał Skoczek
Zajmuje się problemami zdrowia seksualnego i psychicznego. Pracuję z dziećmi młodzieżą i osobami dorosłymi. Zajmuje się terapią indywidualną oraz terapią par. Jego specjalizacje to: Zaburzenia lękowe, ataki paniki, depresja. Zespół stresu pourazowego, trauma, zaburzenia zachowania. Nerwice, niska samoocena, DDA, DDD.
Zaburzenia seksualne. Seksuologia dziecięca i młodzieży.
