Zaparcia to problem, który pojawia się często i bywa bardzo dokuczliwy. Zbyt rzadkie oddawanie stolca wiąże się nie tylko z dyskomfortem, ale także z nieprzyjemnymi dolegliwościami, które potrafią utrudnić codzienne funkcjonowanie. Co powoduje zaparcia i w jaki sposób można z nimi walczyć?
Zaparcia — kiedy możemy o nich mówić?
Według statystyk nawet 30% osób dorosłych może cierpieć z powodu zaparć. Znacznie częściej problem z zaparciami mają kobiety. Zaparcia, czyli nieregularne, zbyt rzadkie oddawanie stolca, negatywnie wpływa na jakość życia. Zaburzenie polega na zbyt długim zaleganiu strawionego pokarmu w przewodzie pokarmowym lub też wiąże się z brakiem możliwości jego wydalenia z końcowego odcinka jelita grubego. Jeżeli zaparcia powtarzają się notorycznie, wywierają negatywny wpływ na zdrowie. Niedostatecznie przetrawione produkty zalegające w jelitach ulegają fermentacji i gniciu. Wydzielają przy tym toksyny, które zatruwają organizm.
Fot. iStock/Zaparcia
Aby mówić o zaparciu, musi zaistnieć przynajmniej jedno z poniższych warunków:
- wypróżnienie następuje rzadziej niż 3 razy w tygodniu;
- wypróżnienie może być niepełne i bolesne;
- masa kałowa może być bardzo zbita.
Przyczyny i rodzaje zaparć
Gdy zaparcia pojawiają się wyłącznie od czasu do czasu, jako reakcja na niewłaściwą dietę czy też sytuacje stresowe, nie ma się czym przejmować. Jednak jeżeli towarzyszą przez cały czas, dolegliwość przechodzi w stan przewlekły. Pojawiające się zaparcia mogą mieć różne przyczyny i przebieg.
Zaparcia idiopatyczne (czynnościowe)
Zaparcia idiopatyczne nie wynikają z istnienia choroby. Są natomiast efektem zbyt wolnego przechodzenia treści pokarmowej przez jelito grube przez całą jego długość, lub dysfunkcji odruchu odbytniczo-odbytowego, czyli nie dochodzi do rozluźnienia zwieracza odbytu pomimo silnego parcia na stolec.
Przyczyny zaparć czynnościowych upatruje się w nieregularnym trybie życia, który uniemożliwia korzystanie z toalety zgodnie z potrzebą. Może to być niewłaściwa dieta, w której przeważają pokarmy wysoko przetworzone i ubogie w błonnik, lub też zbyt mała ilość wypijanych płynów, która sprawia, że stolec zmienia konsystencję z plastycznej, na twardą i zbitą, która jest znacznie trudniejsza do wydalenia. Niehigieniczny styl życia, pozbawiony regularności i aktywności fizycznej także prowadzi do rozregulowania rytmu dobowego jelit. Również przyjmowanie pewnych leków (w tym przeczyszczających) może wpłynąć na pojawienie się dolegliwości z wypróżnianiem.
Fot. iStock/Zaparcia
Zaparcia nawykowe
Zaparcia nawykowe zaliczane są do zaparć idopatycznych. Polegają na świadomym powstrzymywaniu się od konieczności oddawania stolca, i również nie mają przyczyny w anatomicznych zmianach chorobowych. Bardzo często można je zaobserwować u małych dzieci, które z różnych powodów unikają wizyt w toalecie. Brak regularnych wypróżnień może być efektem celowego powstrzymywania odruchu defekacji, np. z powodu niechęci do korzystania z toalety poza domem.
Zaparcia wynikające z choroby
W tym przypadku zaparcia są skutkiem istniejącej choroby, a nie zaburzeniem samym w sobie. Wpływ ich powstawanie mogą mieć choroby takie jak: schorzenia neurologiczne, niedoczynność tarczycy, cukrzyca, guzy w jelicie, hemoroidy, mocznica, lub też zbyt niski poziom wapnia i potasu. Zaparcia czynnościowe pojawiają się u osób starszych w momencie, gdy z wiekiem parcie na stolec zaczyna zanikać.
Zaparcia — objawy
Najczęściej zaparcia wywołują objawy, które są przyczyną dyskomfortu. Zazwyczaj zaparciom towarzyszą: wzdęcia, mdłości, odbijanie, brak apetytu, uczucie pełności i bóle brzucha. Mogą pojawić się zawroty głowy, podwyższona temperatura i ostatecznie bolesne wydalanie twardego kału.
Fot. iStock/Zaparcia
Leczenie zaparć
Przewlekłe zaparcia, które utrudniają codzienne funkcjonowanie, powinny być sygnałem, że czas umówić się na wizytę u lekarza. Ponadto konieczne jest wprowadzenie pewnych zasad, które mają wpływ na przyspieszenie pracy jelit.
Przede wszystkim należy zadbać o zmianę stylu życia. Wprowadź regularną aktywność fizyczną, która poprawia pracę układu pokarmowego. Konieczne będą również zmiany w diecie.
Zadbaj o to, by:
- nie brakowało błonnika, który jest istotny dla prawidłowej pracy jelit. Jego źródłem są przede wszystkim produkty zbożowe: grube kasze, otręby, ryż brązowy, orzechy, suszone owoce, świeże warzywa i owoce;
- unikać żywności wysokoprzetworzonej, bogatej w cukry, np. słodkich bułek, rogali, białego pieczywa, kupnych ciastek i słodyczy, kakao i szczególnie czekolady, która działa zapierająco;
- w diecie była odpowiednia ilość płynów (od 2 do 2,5 do nawet 3 litrów na dobę). Błonnik ułatwia oddawanie stolca, ale bez odpowiedniej ilości wody spotęguje efekt zaparć, wywoła wzdęcia i bóle brzucha. Większa ilość płynów w przewodzie pokarmowym poprawia rytm wypróżnień;
- posiłki były regularne, najlepiej o stałych porach w ciągu dnia;
- odpowiednie warunki do korzystania z toalety – bez pośpiechu i w spokoju.
Możesz sięgnąć również po środki dostępne w aptece bez recepty, takie jak olej parafinowy, laktulozę, czy ziołowe środki przeczyszczające (na przykład liść senesu), lub środki stymulujące pracę jelit. Jednak należy to potraktować jako rozwiązanie doraźne, ponieważ efekt może okazać się zbyt silny, i spowodować np. biegunkę z bolesnymi skurczami jelit. Długotrwałe przyjmowanie takich preparatów może prowadzić do jeszcze większego rozleniwienie układu pokarmowego, co tylko pogłębi istniejący już problem. W przypadku silnego zaparcia, na które nie działają leki, można zastosować doraźnie lewatywę dostępną w aptece. To rozwiązanie również należy potraktować jako awaryjne.
