Prawidłowe tętno jest jednym z ważnych wyznaczników zdrowia. Może się ono różnić w poszczególnych przypadkach i nie zawsze jest to oznaka problemów ze zdrowiem. Wiele zależy od wieku, płci czy predyspozycji genetycznych. Aby wiedzieć, czy tętno jest prawidłowe, można posłużyć się określonymi wytycznymi dla poszczególnych grup wiekowych.
Prawidłowe tętno — jakie ma znaczenie?
Prawidłowe tętno jest ważną informacją o pracy serca i naczyń krwionośnych. Wiadomo, że im niższe tętno, tym lepiej dla kondycji serca, które musi mniej pracować, by przetoczyć tę samą ilość krwi. Im wyższe tętno spoczynkowe (co najmniej 75-80), tym większe ryzyko przedwczesnej śmierci z różnych przyczyn. Warto wykonywać regularne pomiary tętna, by wiedzieć, jak wygląda sytuacja w indywidualnym przypadku. Należy przy tym pamiętać, że u niektórych osób mogą pojawiać się odstępstwa nawet o 10 uderzeń na minutę, i to nie jest nic niepokojącego. W wielu przypadkach to wręcz standard, stąd mając przed sobą normy nie zawsze trzeba trzymać się ich aż tak sztywno.
Fot. iStock
Prawidłowe tętno spoczynkowe — płodu, dziecka, dorosłego
Określono normy dla tętna osób w różnym wieku, ponieważ serce dziecka pracuje znacznie intensywniej, w porównaniu do serca osoby dorosłej i starszej:
- prawidłowe tętno płodu wynosi: 110-150 uderzeń na minutę;
- norma dla niemowlęcia wynosi: 130 uderzeń na minutę;
- prawidłowe tętno u dziecka wynosi: 100 uderzeń na minutę;
- norma dla nastolatka wynosi: 85 uderzeń na minutę;
- prawidłowe tętno u dorosłego wynosi: 70 uderzeń na minutę;
- tętno prawidłowe u osoby starszej wynosi: 60 uderzeń na minutę.
Prawidłowe tętno spoczynkowe nie zawsze zawiera się w określonych „widełkach”. W przypadku osób regularnie uprawiających sport, tętno niższe niż zakładają normy jest stanem prawidłowym. Dzieje się tak, ponieważ stała aktywność fizyczna prowadzi do zmian w wydajności serca. Dzięki temu pracuje ono mniej, ale tak samo efektywnie. To jest dobre, ponieważ tym samym serce nie zużywa się tak szybko, jak to, które musi pracować więcej, by przetoczyć krew. Tak więc niskie tętno, spadające nawet do 30 uderzeń, np. w przypadku zaawansowanych biegaczy, powinno cieszyć. Jednak jeśli ktoś nie jest sportowcem, w dodatku prowadzi niezdrowy tryb życia, powinien zwrócić uwagę na zbyt niskie tętno.
Prawidłowe tętno — jak je zmierzyć?
By sprawdzić, czy tętno jest prawidłowe, można je zmierzyć w gabinecie lekarskim lub samodzielnie w domu. Specjalista zazwyczaj ma do dyspozycji aparat EKG, który w dokładny sposób obrazuje pracę serca. Może również dokonać tego przy pomocy stetoskopu (osłuchowo) jednocześnie przykładając palce do miejsca, gdzie znajduje się tętnica. Najlepiej mierzyć puls na tętnicy szyjnej wewnętrznej (z boku szyi, poniżej żuchwy), ale badanie można przeprowadzić także na tętnicy promieniowej (na wewnętrznej stronie nadgarstka), ramiennej (na wewnętrznej stronie ramienia), udowej (w pachwinie), podkolanowej (w dole pod kolanem), grzbietowej stopy (na górze stopy) i piszczelowej tylnej (wewnątrz za kostką).
Fot. iStock/Tętno spoczynkowe
Przeprowadzenie w domu samodzielnego pomiaru także nie nastręcza trudności. W najprostszej metodzie wystarczy do tego zegarek. Należy przyłożyć dwa palce do miejsca, w którym przebiega tętnica i policzyć ilość uderzeń serca w ciągu 60 sekund. Można wykorzystać metodę nieco szybszą — wykonać pomiar 15 sekund i uzyskany wynik pomnożyć razy 4, by wiedzieć, ile razy serce uderzyło w ciągu minuty. Do pomiaru można wykorzystać także ciśnieniomierz z funkcją mierzenia tętna. Sprawdzi się też pulsoksymetr lub zegarek sportowy, który po położeniu na palec pokazuje mi.in. puls. Aby wynik był miarodajny, pomiar najlepiej wykonać po około 10 minutach po zakończeniu aktywności.
Ważne jest także, by pomiar dokonywać w spokojnej atmosferze, bez silnych emocji, które wpływają na przyspieszenie pracy serca, a co za tym idzie, wyższe tętno.
Nieprawidłowe tętno — czy należy się tym martwić?
Przyczyny nieprawidłowego tętna mogą być błahe i kłopot ustępuje po wyeliminowaniu ich źródła. Do podniesienia tętna przyczynia się stres i silne emocje, picie dużej ilości kawy, przyjmowanie pewnych leków, alkoholu lub narkotyków. Na wysokie tętno mogą mieć wpływ poważniejsze przyczyny, które wymagają wizyty u lekarza np.:
- nadczynność tarczycy
- gorączka wynikająca z infekcji
- odwodnienie
- zaburzenia rytmu serca i choroby serca
- anemia
- hipoglikemia (niedocukrzenie)
Fot. iStock
Podobnie rzecz się ma z niskim tętnem, które bywa efektem zmęczenia lub wpływem przyjmowanych leków. Niekiedy niskie ciśnienie mogą powodować zaburzenia metaboliczne, ora choroby serca i układu nerwowego.
Jeśli tętno w kilku badaniach wychodzi zbyt wysokie, lub zbyt niskie, warto skonsultować ten stan z lekarzem rodzinnym. On zdecyduje, czy potrzebne będą inne badania lub wizyta u wskazanego specjalisty.
