Często dziś mówimy: „Jesteś narcyzem”. Łatwo ferować wyroki, zwłaszcza w złości. Prawda jest taka, że każdy z nas nosi w sobie tę cząstkę. Ale narcyzm — to już poważne zaburzenie osobowości. Jeśli chcesz być pewna, zrób test, który znaleźliśmy u Beverly Engel, autorki książki „Jak uwolnić się od przemocy psychicznej. Nie obwiniaj się i odzyskaj kontrolę nad swoim życiem”. Uważaj: narcyz potrafi sprytnie zastawiać sidła, a potem trudno się z nich wydostać…
Sprawdź, czy twój partner ma narcystyczne zanurzenia osobowości?
- Czy twój partner wydaje się nieustannie pochłonięty sobą – swoimi zainteresowaniami i projektami – i niemal w ogóle nie obchodzi go, co się z tobą dzieje, a jeśli już się tobą zainteresuje, to jego ciekawość sprawia wrażenie nieszczerej i szybko przemija?
- Czy twój partner uwielbia być w centrum uwagi? Czy zaczyna się nudzić albo zachowywać niegrzecznie, gdy głos zabiera inna osoba? Czy ma skłonność do sprowadzania rozmowy z powrotem na swój temat?
- Czy twój partner wydaje się przekonany, że zasługuje na specjalne traktowanie przez ciebie oraz inne osoby?
- Czy twój partner zachowuje się tak, jakby brakowało mu empatii i współczucia dla ludzi? Czy wydaje się, jakby szczególną trudność sprawiało mu wczuwanie się w ból innych osób, pomimo że oczekuje od nich, że będą namacalnie czuć jego cierpienie?
- Czy twój partner uważa, że zawsze ma rację, a inni ludzie (wliczając w to ciebie) nie mają tak naprawdę pojęcia, o czym mówią?
- Czy twój partner sądzi, że przewyższa niemal każdego swoją inteligencją, stylem, atrakcyjnością i talentem?
- Czy twój partner sprawia wrażenie, że zawsze musi mieć rację, niezależnie od tematu rozmowy? Czy posunie się do wszystkiego, aby udowodnić, że ma rację, a nawet zmusi drugą osobę do uległości?
- Czy twój partner jest charyzmatyczny, uroczy i/lub ma skłonności do manipulowania innymi, gdy czegoś pragnie, a gdy tylko wykorzysta daną osobę i osiągnie swój cel, zaczyna zachowywać się lekceważąco i ozięble?
- Czy od pewnego czasu zachowujesz się nieufnie wobec partnera, ponieważ nieraz udało ci się go przyłapać na koloryzowaniu faktów i kłamstwach? Czy zdarza ci się czasem pomyśleć, że jest świetnym oszustem?
- Czy twój partner często sprawia wrażenie osoby powściągliwej, aroganckiej, pretensjonalnej lub zarozumiałej?
- Czy twój partner potrafi zachowywać się niezwykle obelżywie lub protekcjonalnie wobec innych osób, także wobec ciebie?
- Czy twój partner ma skłonność do krytykowania, lekceważenia albo wypowiadania sarkastycznych uwag?
- Czy twojego partnera ogarnia wściekłość, gdy ktoś mu udowodni, że się myli lub ma czelność przeciwstawić mu się z powodu jego niewłaściwego zachowania?
- Czy twój partner nalega, aby inni traktowali go w specjalny sposób – kelnerzy w restauracji, sprzedawcy w sklepie, a nawet jego żona i dzieci?
- Czy twój partner często skarży się, że inni nie okazują mu należytego szacunku, uznania lub wdzięczności?
- Czy twój partner nieustannie podważa autorytet różnych osób albo ma problemy w relacjach z osobami sprawującymi kontrolę lub władzę? Czy ciągle krytykuje osoby sprawujące władzę, często dając do zrozumienia, że poradziłby sobie lepiej od nich?
- Czy twój partner rzadko przyjmuje do wiadomości, co dla niego robisz, i równie rzadko okazuje ci za to wdzięczność bądź w ogóle tego nie robi?
- Czy twój partner wydaje się czepiać niemal wszystkiego, co robisz?
- Czy gdy twój partner zostanie zmuszony, aby przyjąć do wiadomości jakieś twoje działanie na jego rzecz albo zaakceptować prezent od ciebie, to stara się zbagatelizować twój wkład lub zasugerować, że tak naprawdę podarek nie spełnia jego oczekiwań?
- Czy twój partner poświęca mnóstwo uwagi temu, jak osiągnąć bogactwo, uznanie, popularność lub sławę?
- Czy twój partner zachowuje się czarująco i przejawia skłonność do manipulowania tobą, gdy czegoś pragnie, a następnie wycofuje się i zaczyna cię lekceważyć, gdy jego potrzeby zostaną zaspokojone?
Jeśli twoja odpowiedź na ponad połowę powyższych pytań brzmi „tak”, twój partner może cierpieć na narcystyczne zaburzenie osobowości lub przejawiać wyraźne cechy narcyza.
Co powoduje, że ktoś staje się narcyzem?
1. Beverly Engel twierdzi, że takie zaburzenia osobowości wykształcają się często w okresie dzieciństwa i dojrzewania, gdy młodemu człowiekowi brakuje zdrowych więzów z opiekunami. „U takiego dziecka zostają zaspokojone fizyczne potrzeby pożywienia i schronienia, a zignorowane – potrzeby emocjonalne”, czytamy.
2. Do braku umiejętności autentycznego przywiązania może doprowadzić także nadmierna, regularnie okazywana pobłażliwość. „Dziecko, któremu pozwala się na wszystko, nie zostaje nauczone podstawowych zasad społecznych. W domu panuje całkowity brak granic i reguł, a rodzice często sygnalizują potomkowi, że jest tak specjalną lub utalentowaną osobą, iż nie musi stosować się do powszechnie panujących zasad. Gdy dochodzi do złamania jakiejś reguły społecznej, np. dziecko zostaje przyłapane na kradzieży, jego rodzice zazwyczaj to usprawiedliwiają i młody sprawca nie zostaje ukarany. Maluch lub nastolatek, któremu zbytnio się pobłaża, zaczyna postrzegać innych ludzi jako narzędzia służące zaspokajaniu potrzeb”, twierdzi Engel.
3. Kolejną przyczyną rozwijania się narcyzmu są rodzice lub opiekunowie pozbawieni sumienia lub poczucia wstydu. Narcyz, socjopata lub psychopata wychowuje dziecko na swoje podobieństwo. Do grupy takich rodziców zaliczamy np. dorosłych, którzy ciągle próbują oszukać system, są zatwardziałymi przestępcami albo wychowywali się w społecznościach żyjących na bakier prawem.
4. Warto też wiedzieć, że nie wszystkie ofiary zaniedbania emocjonalnego dotyka narcystyczne zaburzenie osobowości. Musi zajść miks różnych okoliczności, jak np. wysoki stopień zaniedbania emocjonalnego oraz brak doświadczeń korygujących, takich jak kontakt z kochającą babcią, opiekunką, nauczycielem lub innym pełnym współczucia dorosłym, który mógł stać się źródłem troski, uwagi i walidacji. Beverly twierdzi, że kiedy narcyz dochodzi do wniosku, że nikt nigdy nie zamierzał zaspokoić jego potrzeb, musi zrobić to samodzielnie, bez względu na to, jakim kosztem. On uważa, że zasługuje się na specjalne traktowanie, bo „życie jest jego dłużnikiem”, ponieważ w dzieciństwie zabrakło mu wielu rzeczy. Gdy nie uzyskuje tego, czego pragnie lub potrzebuje, zaczyna przy tym obstawać i wpada we wściekłość, gdy inni mu tego nie zapewnią. Ostatecznie bierze, co chce. Wykorzystuje innych, nie zwracając uwagi na ich uczucia.
Pamiętaj, że trudna przeszłość twojego partnera może budzić w tobie głębokie współczucie. Powinnaś jednak zachować ostrożność i nie pozwolić, aby współczucie doprowadziło cię do usprawiedliwiania raniących cię zachowań.
