Szacuje się, że 6,2% ludzi na świecie dotkniętych jest narcystycznymi zaburzeniami osobowości (nie licząc jeszcze większego odsetku osób z patologicznym poziomem cech narcystycznych). Z tego wynika, że większość z nas kiedyś zetknęła się z tym zaburzeniem: albo w swojej rodzinie, albo w pracy, albo w miłości. Jeśli wychowywałeś się w rodzinie, w której jedno z rodziców było narcyzem, albo związałeś się z partnerem o narcystycznych cechach osobowości – przeczytaj koniecznie!
1. Zdobądź wiedzę na temat narcyzmu
Jeśli dopiero odkryłaś, że twój partner lub któryś z rodziców to osoby narcystyczne, warto byś zdobyła merytoryczną wiedzę na ten temat. Czytaj książki, przyłącz się do forum dyskusyjnego. Im więcej zdobędziesz wiedzy i wsparcia, tym lepiej zrozumiesz, przez co przeszłaś i czego potrzebujesz, by wyrwać się z toksycznego wpływu.
2. Poszukaj profesjonalnej pomocy
Poproszenie o pomoc dla wielu z nas jest trudne. A dorosłe dzieci z rodzin narcystycznych albo partnerki narcyzów mają szczególną skłonność zaprzeczania swoim potrzebom. W końcu najprawdopodobniej narcyz uczył cię, byś tłumiła uczucia, ignorowała ból i ukrywała swoją wrażliwość.
3. Zaakceptuj, że narcyz się nie zmieni
Jednym z najtrudniejszych wyzwań, z jakimi przyjdzie ci się zmierzyć, jest zaakceptowanie, że obecny w twoim życiu narcyz, z wielkim prawdopodobieństwem, się nie zmieni.
4. Szukaj sojuszników w rodzinie
Pamiętaj, że ty i członkowie twojej rodziny należeliście do stworzonego przez dominującego narcyza wypaczonego systemu, który służył zaspokajaniu jego potrzeb. Wszyscy walczyliście, by przetrwać najlepiej, jak potrafiliście. Najpotężniejszą obroną w waszej sytuacji jest zjednoczony przeciw narcyzowi front.
5. Zrozum, co uruchamia w tobie traumatyczne reakcje
Wydostanie się z rodziny lub związku narcystycznego polega tez na próbie poradzenia sobie z posttraumatycznymi reakcjami. Pewne rzeczy wyzwalają u ciebie bolesne uczucia i ekstremalnie emocjonalne reakcje. „Wyzwalaczem” może być cokolwiek – słowo, sytuacja, doświadczenie zmysłowe, nawet zapach wody kolońskiej, która przypomina ci kontakt z narcyzem. Wtedy nagle czujesz strach albo złość.
6. Przestań się obwiniać
Najprawdopodobniej masz skłonność do automatycznego obwiniania się i wyrzutów sumienia z powodu rzeczy, które leżą poza granicami twojej kontroli. Narcyz to ekspert w przenoszeniu winy na innych. Jeśli wściekł się na ciebie, a ty stanęłaś we własnej obronie, to on może uważać, że to ty go zaatakowałaś. Jeśli cię uderzył, to ty go do tego doprowadziłaś i na to zasłużyłaś.
7. Odpuść sobie potrzebę, by mieć rację
W rodzinach narcystycznych „racja” to złota korona, którą narcyz nosi w dowód najwyższych rządów. Dla podtrzymania samooceny on musi mieć rację, a inni zawsze się mylić. Tak wiele jest na szali, że narcyz gimnastykuje się, często wbrew rozsądkowi, by taki obraz podtrzymywać. Będąc dzieckiem lub partnerem takiego człowieka, uczysz się, że rzekome mylenie się naraża cię na ocenę i potencjalne upokorzenie. A w życiu tak nie jest! Czasem nie warto o „rację” walczyć na śmierć i życie.
8. To, co dobre, przyjmij ze zdrowym sceptycyzmem
Jedną z najbardziej dezorientujących cech narcyza jest to, że potrafi być miły, wesoły, ujmujący, wnikliwie myślący, zwłaszcza jeśli wzmacnia to jego przekonanie na własny temat, które mu sprawia przyjemność, np. „Jestem świetną matką”. Jeśli życzliwość narcyza wygląda na prawdziwą, spróbuj nie doszukiwać się niczego głębiej. Może to być jedna z niewielu przyjemnych chwil w waszej relacji. Najlepiej więc zachowaj sceptycyzm.
9. Pozwól sobie mówić „nie”
Choć mogłeś nie mieć pozwolenia na mówienie „nie”, pamiętaj, że zdrowi ludzie mówią „nie” i akceptują „nie” od innych ze spokojem i bez poczucia winy czy niechęci.
10. Zaopiekuj się sobą
Dzieci narcystycznych rodziców są zaprogramowane, by dbać o nich na wiele sposobów, często kosztem siebie. Dlatego teraz musisz wykonać pracę nad tym, by zaopiekować się sobą. Wszyscy mamy potrzeby, które nie znikają, a jako dorośli sami musimy o siebie dbać.
11. Proś o pomoc
Dorosłe dzieci z rodzin narcystycznych oraz partnerki narcyzów wyszkolone są w nieujawnianiu rodzinnych spraw, wskutek czego często izolują się.
12. Szukaj bezpiecznego wsparcia
Odsłonięcie własnych uczuć przed zaufanym terapeutą i ludźmi, którzy rozumieją sytuację, jest konieczne dla przepracowania traumy przeszłości i wykroczenia poza nią.
13. Bądź bezpośredni.
Bezpośredniość w komunikowaniu granic – czego chcesz, a czego nie chcesz, co możesz, a czego nie możesz zrobić – to ważny element bycia dobrze funkcjonującym dorosłym.
14. Zrozum, za co jesteś odpowiedzialny
Ponieważ byłaś obciążana odpowiedzialnością lub wbijana w poczucie bezradności i zależności od rodzica, lub partnera, masz teraz zapewne zniekształcone wyczucie tego, za co ponosisz odpowiedzialność. Nie ponosisz odpowiedzialności np. za samoocenę twojego rodzica lub partnera ani za jego poziom odczuwanego szczęścia.
15. Bądź świadoma, że ciągnie cię do narcyza
Dorosłe dzieci z rodzin narcystycznych narażone są na wchodzenie w sytuacje i relacje z narcyzami również poza domem rodzinnym: z partnerami, przyjaciółmi, nauczycielami i szefami. Zwracaj więc uwagę na schematy i niepokojące sygnały – zwłaszcza kiedy ktoś wzbudza w tobie silne emocje, pozytywne czy negatywne.
16. Ogranicz kontakt
O ile twoi narcystyczni rodzice lub partner nie zdecydują się na terapię i nie będą się chcieli zmienić, nigdy nie przestaną wpychać cię w role, które potrzebne są im w danej chwili.
17. Przyjmij to, co jednak jest lub było dobre
Nawet narcystyczni rodzice czy partnerzy, przy wszystkich swoich przykrych dysfunkcjach, mają też pozytywne cechy charakteru. Mogą więc być pomocni, zabawni, inteligentni oraz mogą być dobrymi kompanami przygód. Oddzielenie tego od rzeczy bolesnych może zająć trochę czasu, ale kiedy znajdziesz takie elementy, warto je docenić.
18. Po prostu wybacz!
Może to dziwnie zabrzmi, ale tak naprawdę wybaczenie zaczyna się i kończy na twoim związku z samym sobą. Nie możesz kochać, jeśli nie kochasz samego siebie. Miłość to akceptowanie siebie i innych takimi, jacy są. Wybaczenie również polega na akceptacji. Nie oznacza usprawiedliwiania ani zapomnienia. Nie oznacza przyzwolenia na krzywdę. Kiedy wybaczasz, mówisz: „To się wydarzyło i bolało, a teraz wyleczyłem się z bólu i uwalniam się od niego. Nie żywię urazy ani złości i nie mam ukarania”. Dopóki czujesz złość czy potrzebę zemsty, ból wciąż w tobie tkwi, a osoba, która cię skrzywdziła wciąż ma nad tobą władzę.
Nasz poradnik powstał na podstawie bestsellerowej książki Julie L. Hal l„W cieniu narcyza. Jak rozpoznać toksyczną relację i uwolnić się z niej”
Wydawnictwo Kobiece.
„W cieniu narcyza. Jak rozpoznać toksyczną relację i uwolnić się z niej”, Julie L. Hall, Wydawnictwo Kobiece
