Wiele kobiet, dostrzegając zmiany w wyglądzie piersi czy wyczuwając w nich jakieś zgrubienia, martwi się, że ma raka, jednak odkłada wizytę u lekarza, ponieważ boi się potwierdzenia swoich obaw. To wielki błąd. Większość problemów dotyczących piersi zgłaszanych lekarzowi (także przez mężczyzn) nie ma nic wspólnego z rakiem. Zdenerwowani pacjenci idą pierwszy raz do onkologa i zwykle wychodzą uspokojeni.
CO ROBI LEKARZ?
Zbiera wywiad, dotyczący zwłaszcza nowotworów w rodzinie (warto nieco się przygotować, zwłaszcza jeżeli takowe były), stosowanych leków (zwłaszcza hormonalnych), porodów, chorób. Przeprowadza badanie palpacyjne (dotykiem). Ma ono na celu zlokalizowanie guzka oraz sprawdzenie, czy są powiększone pachowe węzły chłonne, ocenę skóry i brodawki sutkowej. Doświadczony lekarz, zwłaszcza onkolog, już w trakcie tego badania potrafi postawić wstępną diagnozę. Zawsze jednak musi być ona potwierdzona specjalistycznymi badaniami.
Choć nie każdy guzek jest rakiem, to każdy wymaga diagnostyki. Dlatego należy zrobić badania obrazowe – USG lub mammografię, zależnie od wieku i budowy piersi. Do 40. roku życia, kiedy piersi mają strukturę bardziej gruczołową, lepiej sprawdza się USG. Na badanie najlepiej się zgłosić między 5. a 10. dniem cyklu, ponieważ wówczas jest najbardziej wiarygodne. Natomiast po 45. roku życia, gdy w piersiach przeważa utkanie tłuszczowe, wiarygodniejsza jest mammografia. Najlepiej wykonać ją około 10. dnia cyklu. Oba badania uzupełniają się.
Czasami lekarz zleca oznaczenie poziomu hormonów we krwi (estrogenów, progestagenów, prolaktyny, steroidów i hormonów tarczycy).
Czasami trzeba wykonać biopsję. Biopsja może być: cienkoigłowa, gruboigłowa, mammotomiczna. Każda wiąże się z określonymi możliwościami diagnostycznymi i może spowodować odmienne powikłania. Pobrany z guzka materiał oceniany jest następnie przez lekarza patomorfologa pod mikroskopem.
Skierowanie na biopsję wcale nie oznacza, że lekarz podejrzewa raka. Często wykonujemy je po to, by mieć pewność, że w guzku nie ma podejrzanych komórek.
Fot. Materiały prasowe
CO WIĘC NAJCZĘŚCIEJ SPOTYKAMY W PIERSIACH?
-
Gruczolakowłókniaki
Najczęściej pojawiają się u nastolatek i młodych kobiet, mogą jednak tworzyć się w każdym wieku. Mają gładką powierzchnię, regularne brzegi, są sprężyste, ale nie twarde w dotyku, łatwo się przesuwają. Nie bolą. Rosną wolno. Osiągają średnicę do kilku centymetrów. W jednej piersi może powstać ich kilka. U młodych kobiet gruczolakowłókniaki zwykle nie wymagają leczenia, tylko systematycznej obserwacji. Natomiast pojawiające się u kobiet w średnim wieku i starszych – nowe zmiany (nie te, które obserwowano od dawna) – należy obowiązkowo poddawać badaniu mikroskopowemu, a czasami usunąć. Wycięcie guzka lekarze doradzają także wtedy, kiedy wyniki wykonanych analiz nie są jednoznaczne.
-
Torbiele piersi
Mogą pojawić się w każdym wieku. Występują pojedynczo lub w większej liczbie, osiągają różne rozmiary (nawet kilkunastu centymetrów). Najczęściej przebiegają bezobjawowo, te zazwyczaj wykazywane są w czasie badań profilaktycznych. Czasami pojawiają się szybko i wtedy zwykle dają znaczne dolegliwości bólowe. Tkliwy guzek, który pojawił się w ciągu 2–3 dni, a czasami nawet kilku godzin – często jest właśnie torbielą. Przyjmuje się, że torbiele piersi nie zwiększają ryzyka powstania raka gruczołu sutkowego. W badaniu zmiana ta najczęściej daje się wyczuć jako miękki guzek, przesuwalny względem podłoża.
Przyczyną powstania torbieli zwykle jest zachwianie równowagi hormonalnej, najczęściej wynikające z niskiego poziomu progesteronu w stosunku do estrogenów.
Lekarze zwykle zalecają obserwację torbieli. Tylko w przypadku dużych i bolesnych wykonuje się tzw. aspirację, czyli odsysanie wypełniającego torbiel płynu. Dzięki temu zgrubienie w piersi wyraźnie zmniejsza się i dolegliwości bólowe ustępują. Niestety, w około 10% przypadków po jakimś czasie „stare” torbiele ponownie wypełniają się płynem. U niektórych kobiet torbiele tworzą się już jednak w innym miejscu. W takiej sytuacji konieczne są ponowne badania diagnostyczne.
-
Mastopatia
To określenie szeregu łagodnych zmian, które rozwijają się w obrębie piersi. Przypuszcza się, że za jej powstanie odpowiadają zaburzenia hormonalne (najczęściej zbyt niski poziom progesteronu w stosunku do estrogenów), a także przyjmowanie niektórych leków np. przeciwcukrzycowych. W piersiach wyczuwalne mogą być liczne dość twarde, różnej wielkości guzki. Mogą one powiększać i zmniejszać się w zależności od cyklu miesiączkowego. Często pojawia się nadmierna wrażliwość, wręcz ból piersi, a pacjentki zgłaszają poczucie ich nadmiernej ciężkości. Dolegliwości te nasilają się zwłaszcza przed miesiączką. Natomiast zazwyczaj zmniejszają się lub ustępują w okresie menopauzy.
Celem leczenia jest przywrócenie równowagi hormonalnej i złagodzenie objawów choroby. Dolegliwości bólowe i obrzęk złagodzą maści i żele zawierające leki przeciwbólowe i przeciwzapalne (tzw. NLPZ, czyli niesteroidowe leki przeciwzapalne), czasami lekarz zaleca kremy zawierającego progesteron. Wykazano, że dieta niskotłuszczowa, ale bogata w nienasycone kwasy tłuszczowe omega-3 i -6 (ryby, migdały, nasiona słonecznika, dyni), spożywanie dużej ilości warzyw, owoców i roślin strączkowych zmniejsza dolegliwości, natomiast kawa i tłuszcze zwierzęce mogą nasilać nieprzyjemne objawy.
-
Brodawczaki wewnątrzprzewodowe
Są to zmiany rozrostowe dotyczące nabłonka przewodów w gruczole piersiowym. Występują zwykle między 30. a 50. rokiem życia. Charakterystyczną cechą jest pojawienie się surowiczej lub krwistej wydzieliny z brodawki sutkowej. Wyciek pojawia się samoistnie lub podczas próby ucisku. Często w piersi wyczuwalny jest mały (nieprzekraczający 1 cm) guzek zlokalizowany za brodawką lub na obwodzie piersi. Prawdopodobieństwo zezłośliwienia tej zmiany jest nieco większe niż omawianych powyżej. Leczenie polega na chirurgicznym usunięciu zajętego przez brodawczaka przewodu mlecznego wyprowadzającego.
-
Torbiel mleczna
Powstaje w okresie poporodowym, najczęściej w wyniku zastoju mleka. Może jej towarzyszyć znaczny ból, zaczerwienienie i zwiększone napięcie skóry. Zazwyczaj nie wymaga leczenia i zanika samoistnie. Czasem przechodzi jednak w ostre zapalenie gruczołu sutkowego z wytworzeniem ropnia w miejscu torbieli.
-
Martwica tkanki tłuszczowej
Jest konsekwencją urazu sutka, szczególnie u kobiet z dużą ilością tkanki tłuszczowej. Masy martwicze tworzą wyczuwalny przez skórę guz, który stopniowo włóknieje. Często martwica tkanki tłuszczowej piersi jest skutkiem powikłania zabiegu wykonywanego na piersi, tzw. lipomodelingu piersi. Zmiany niewielkie najczęściej nie wymagają leczenia, cofając się same. Większe zmiany wymagają konsultacji chirurgicznej.
-
Zmiany zapalne wokół ciała obcego
Zmiany zapalne powstają wokół ciała obcego, np. silikonu. Może powstać reakcja zapalna z bólem, zaczerwienieniem oraz zwiększeniem ucieplenia skóry. Zdarza się, że dochodzi do niszczenia komórek gruczołu sutkowego w otoczeniu silikonu.
-
Ginekomastia
Przerost tkanki piersiowej u mężczyzn może dotyczyć jednej lub obu piersi. Zwykle jest to wstydliwy problem. Piersi są powiększone, czasami wyczuwalne są w nich nieregularne zgrubienia (najczęściej pod brodawką). U starszych mężczyzn przyczyną ginekomastii bywają procesy związane z naturalnym procesem starzenia, które polegają na zmniejszeniu wytwarzania androgenów, czasami ma to również miejsce w przewlekłych chorobach wątroby i nerek. Ginekomastię wywołują także niektóre leki, zwłaszcza zawierające estrogeny, testosteron (lub wspomagających ich aktywność), leki przeciwobrzękowe, moczopędne, hamujące wydzielanie kwasu solnego w żołądku, przeciwgrzybicze, a także narkotyki – heroina, marihuana. Ostatnio coraz częściej obserwuję ginekomastię u młodych mężczyzn, stosujących preparaty wspomagające wzrost masy mięśniowej, pijących duże ilości piwa i oczywiście otyłych.Trzeba jednak pamiętać, że nowotwory piersi występują także u mężczyzn oraz że ginekomastia może towarzyszyć nowotworom w odległych narządach (jądra, nadnercza, przysadka mózgowa). Ważne jest więc, aby skonsultować się z lekarzem.
-
Nowotwory piersi
Ponad połowa (55 proc.) zmian nowotworowych występuje w górnych zewnętrznych kwadrantach piersi. Guzki podejrzane o raka są na ogół twarde, nieostro odgraniczone, o nieregularnym kształcie, nieprzesuwalne względem skóry i podłoża.
O nowotworze piersi mogą też świadczyć:
- zmiana wielkości lub kształtu piersi,
- krwisty wyciek z brodawki,
- zmiany wyglądu skóry (przebarwienia, zaciągnięcia, wygląd „skórki pomarańczy”),
- powiększenie się guzka wcześniej już obserwowanego,
- zmiany kształtu lub zarysu brodawek, a także zmiany ich wyglądu (np. wciągnięcie, zaczerwienienie, owrzodzenie),
- poszerzenia naczyń krwionośnych widocznych na piersiach,
- powiększenie pachowych lub nadobojczykowych węzłów chłonnych.
Rak piersi jest najczęstszym nowotworem kobiet. W piersiach jednak zdecydowanie częściej spotyka się inne, nienowotworowe zmiany. Czasami je tylko obserwujemy, czasami podejmujemy leczenie. Mając na uwadze, że wczesne wykrycie raka piersi daje dużo większą szansę na wyleczenie, należy pilnie skonsultować każdą zmianę z onkologiem.
O autorze:
Dr n. med. Krystyna Maszkowska-Kopij, specjalista onkologii
