„Sprawdź poziom cholesterolu” – to jedna z najczęstszych wskazówek zdrowotnych, którą można usłyszeć. Nie bez powodu. Ten parametr może wiele powiedzieć o stanie Twojego organizmu. Jednak wbrew pozorom, istotne jest nie tylko, ile ogólnie jest cholesterolu we krwi. Jeszcze ważniejsze jest szersze spojrzenie na gospodarkę lipidową. Właśnie w tym celu przeprowadza się lipidogram. Zobacz, co to jest.
Lipidogram, czyli co?
Lipidogram albo panel lipidowy to badanie krwi, o którym potocznie mówi się jako o „teście na cholesterol”. W jego przebiegu w laboratorium diagnostycznym sprawdza się, jakie dokładnie są stężenia poszczególnych lipidów w organizmie pacjenta[1]. Pozwala to znacznie precyzyjniej określić stan jego zdrowia, w tym np. zagrożenie miażdżycą i chorobami serca.
Jak wykonuje się lipidogram?
Lipidogram jest wykonywany na podstawie próbki krwi pobranej od pacjenta. Nie trzeba się więc zgłaszać na to badanie do szpitala ani obawiać „mocno inwazyjnych” procedur. Istotne jest jednak, aby odpowiednio przygotować się do pobrania krwi. Kluczowe kwestie to przyjście na badanie „na czczo”, a zatem po ok. 12 godzinach od ostatniego posiłku. Trzeba jednak podkreślić, że ostatnio coraz częściej mówi się, że nie ma to większego znaczenia diagnostycznego. Zalecenia tego trzeba więc ściśle przestrzegać, tylko gdy ma ono wpływ na inne badania próbki krwi – np. oznaczenie poziomu glukozy[2].
Jakie parametry oznacza się przy lipidogramie?
Lipidogram najczęściej obejmuje oznaczenie:
- cholesterolu całkowitego (TC), a więc łącznego stężenia wszystkich lipidów we krwi, bez podziału na frakcje;
- HDL, czyli tzw. dobrego cholesterolu, a zatem lipoprotein o wysokiej gęstości;
- LDL, czyli tzw. złego cholesterolu, czyli lipoprotein o niskiej gęstości;
- cholesterolu nie-HDL, czyli stężenia wszystkich frakcji niezaliczanych do grupy HDL;
- triglicerydów (TG).
Uzyskanie wyników wszystkich tych parametrów pozwala lekarzowi ukierunkować diagnostykę oraz leczenie. To dlatego, że znaczenie mają np. kwestie takie jak stosunek cholesterolu HDL do LDL[3].
Jakie są normy parametrów badanych w lipidogramie?
Udało Ci się zrobić lipidogram? Zobacz, jak interpretować uzyskane wyniki. Oto zestawienie norm poszczególnych parametrów:
- cholesterol całkowity – 114-190 mg/dl;
- HDL – kobiety > 50 mg/dl, mężczyźni > 40 mg/dl;
- LDL – <115 mg/dl dla osób o małym ryzyku chorób sercowo-naczyniowych i < 70 mg/dl przy dużym ryzyku;
- nie-HDL – <130 mg/dl przy umiarkowanym ryzyku sercowo-naczyniowym i <100 mg/dl przy dużym ryzyku;
- triglicerydy – do 150 mg/dl na czczo i d 175 mg/dl nie na czczo.
Jeżeli któraś z tych wartości nie mieści się w normie, należy skonsultować się z lekarzem.
Kto powinien wykonać lipidogram?
Lipidogram to jedno ze standardowych badań krwi. Wykonuje się je przesiewowo, zwłaszcza u:
- mężczyzn po 40. r.ż.;
- kobiet po 50. r.ż. lub po menopauzie (jeśli nastąpiła wcześniej)[4].
Jest ono również zlecane pacjentom, którzy są diagnozowani w kierunku dyslipidemii, w szczególności osobom z:
- otyłością;
- nadciśnieniem tętniczym;
- objawami chorób sercowo-naczyniowych;
- przewlekłą chorobą nerek;
- przewlekłymi zapalnymi chorobami autoimmunologicznymi[5].
Lekarz może zalecić wykonanie lipidogramu także pacjentowi z historią chorób sercowo-naczyniowych w rodzinie.
Złe wyniki lipidogramu: i co dalej?
Wyniki lipidogramu wskazują na podwyższony poziom cholesterolu? Skonsultuj je ze swoim lekarzem. Mogą one wskazywać na obecność różnych chorób i skłaniać do dalszej diagnostyki – np. w kierunku chorób tarczycy, nerek czy wątroby[6]. Warto także wdrożyć zmiany w prowadzonym trybie życia. Mogą one pomóc w optymalizacji wyników lipidogramu.
Pacjentom zaleca się przede wszystkim:
- zmniejszenie masy ciała, jeśli występują nadwaga lub otyłość;
- ograniczenie spożycia węglowodanów prostych oraz tłuszczów nasyconych – na rzecz większego spożycia nienasyconych kwasów tłuszczowych i błonnika pokarmowego; warto np. unikać czerwonego mięsa oraz zamienić masło na margarynę kubkową typu Optima Cardio. Poza tym, że jest ona bogatym źródłem nienasyconych kwasów tłuszczowych, zawiera sterole roślinne, które przyczyniają się do obniżenia poziomu cholesterolu o 7-10% w ciągu 2-3 tygodni, przy dziennym spożyciu 1,5-2,4 g i zachowaniu zdrowego stylu życia oraz zrównoważonej diety[7].
- zwiększenie aktywności fizycznej[8].
Lekarz może też wprowadzić farmakoterapię, a dokładniej zalecić przyjmowanie statyn.
Podsumowując, lipidogram jest ważnym badaniem, którego wykonanie jest istotną częścią profilaktyki i kontroli chorób sercowo-naczyniowych. Warto więc je przeprowadzać zgodnie z zaleceniami lekarza.
[1] https://www.mp.pl/pacjent/cholesterol/hipercholesterolemia/141216,lipidogram
[2] Wytyczne ESC/EAS dotyczące postępowania w dyslipidemiach: jak dzięki leczeniu zaburzeń lipidowych obniżyć ryzyko sercowo naczyniowe (2019), [w:] Zeszyty Edukacyjne, Kardiologia Polska 3/2020, s. 33.
[3] https://www.mp.pl/pacjent/cholesterol/hipercholesterolemia/141216,lipidogram
[4] https://www.mp.pl/pacjent/cholesterol/hipercholesterolemia/141216,lipidogram
[5] J.w.
[6] https://www.mp.pl/pacjent/cholesterol/hipercholesterolemia/141216,lipidogram
[7] https://www.efsa.europa.eu/en/press/news/blood-cholesterol-reduction-health-claims-phytosterols-can
[8] https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.2.4.2.
