Obecnie cały rok można określić epidemią kleszczy. Cała Polska jest zagrożona i nie ma już endemicznych rejonów. Nawet teraz w parkach miejskich znajdują się kleszcze. Wielu rodziców bagatelizuje jednak zagrożenie, nie zdając sobie sprawy z faktu, że warto zaszczepić dzieci i przygotować się do sezonu dużo wcześniej. Jak to zrobić i dlaczego warto podjąć takie działania zapytaliśmy Prof. dr hab. Joannę Zajkowską, Z- cę Kierownika Kliniki Chorób Zakaźnych i Neuroinfekcji.
Odkleszczowe zapalenie mózgu to bardzo poważna infekcja ośrodkowego układu nerwowego. Jakie są jej objawy i na jakie powikłania narażone są osoby zakażone wirusami?
W większości przypadków jest to łagodna choroba gorączkowa przypominająca grypę. Jeśli układ odpornościowy się z tym zakażeniem nie upora, dochodzi do drugiej fazy choroby, która dotyczy układu nerwowego. Najczęściej w postaci zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, to znaczy w postaci wysokiej gorączki, bólów głowy, bólów mięśni, bardzo złego samopoczucia, senności. W części przypadków jest to jednak zapalenie mózgu, z zajęciem wybranych obszarów mózgu, czasem rdzenia, z porażeniami kończyn i innymi powikłaniami, mogą nawet zakończyć się zgonem. W sytuacji porażeń mimo terapii, nie odzyskuje się pełnej sprawności. Leczenia przyczynowego zresztą nie ma. Leczenie polega na łagodzeniu objawów choroby, a jej przebieg zależy od wydolności naszego układu odpornościowego
Na szczęście, przed tą chorobą skutecznie chroni szczepionka. W naszym kraju ze szczepień ochronnych przeciwko przenoszonemu przez kleszcze zapaleniu mózgu korzysta niewiele osób, dlaczego?
Układ odpornościowy może być przygotowany wcześniej na kontakt z wirusem poprzez szczepienie. Powstałe po szczepieniu przeciwciała, unicestwiają wirusa po jego wniknięciu, nie dopuszczając do rozwoju choroby. Wiedzą o tym osoby narażone zawodowo, np. leśnicy i osoby mieszkające w regionach gdzie częstość zachorowań jest bardzo duża. Przestali chorować systematycznie szczepieni leśnicy. Miejsca gdzie istnieje narażenie na zachorowania na kleszczowe zapalenie mózgu znajdują się głównie we północno wschodniej-części Polski, ale nie tylko. Zachorowania rejestruje się także w innych częściach kraju, a także u sąsiadów w Czechach, Niemczech, Litwie. Świadomość o ryzyku zachorowania jest jednym z głównych powodów, dla których podejmuje się szczepienie, jednak wiedza ta jest niestety nadal zbyt mała. Inny powód to brak finasowania, lub choćby częściowej refundacji szczepienia przez NFZ, nawet na terenach o bardzo wysokim ryzyku zachorowań. Szczepią pracodawcy, biorąc koszty szczepienia na siebie znacznie mniejsze, gdyż oni bezpośrednio odczuwają koszty zachorowania przez pracownika, takie jak absencja w pracy czy utrata zdrowia z powodu choroby zawodowej.
Ryzyko pokłucia przez kleszcze często jest bagatelizowane. Osoby kłute przez kleszcze w okolicznościach rekreacyjnych, nie zdają sobie sprawy z możliwych konsekwencji zachorowania. Szczególnie gdy dotyczy to okresu urlopowego, w czasie uprawiania sportu, porannego biegania, czy jazdy z rowerem. Kleszcze najczęściej przebywaj na niewysokich roślinach, trawach, co nie kojarzy się z ryzykiem pokłucia. A okazuje się ze najbardziej ryzykowne jest wolne spacerowanie w lesie w czasie zbierania jagód, grzybów, gdy nie przedzieramy się przez gęste zarośla, a idziemy wzdłuż ścieżek.
Dlaczego szczepienie jest to tak ważne w przypadku młodego organizmu?
Dzieci chorują łagodniej, i postacie ciężkie w ostrym okresie choroby zdarzają się rzadziej niż u dorosłych. Zachorowanie może przypominać po prostu grypę, z bólami głowy, bez charakterystycznych objawów typowych dla zapalenia opon i mózgu, takich jak sztywność karku, nudności, wymioty. Może wówczas nie zostać rozpoznane, jako kleszczowe zapalenie mózgu a jedynie jako mniej lub bardziej ciężkie zakażenie wirusowe. Jednak zachorowanie dotyczące rozwijającego się układu nerwowego, odczuwane jest dłużej i nieco inaczej w perspektywie czasowej. Mimo braku ciężkich objawów w postaci porażeń, skutki mogą być odczuwane później w postaci łagodnych zaburzeń poznawczych, większą labilnością emocjonalną, gorszym radzeniem sobie w trudnych sytuacjach, czy gorszymi wynikami w nauce w porównaniu z dziećmi, które nie chorowały.
W jakich przypadkach ryzyko zakażenia kleszczowym zapaleniem mózgu jest największe?
Nie ma leczenia przyczynowego kleszczowego zapalenia mózgu, a największym sprzymierzeńcem w zakażeniu wirusowym jest własny układ immunologiczny(odpornościowy). Gdy jest on obciążony innymi chorobami, lub lekami zwalniającymi jego działanie, zakażenie wirusowe przebiega znacznie ciężej. Osoby najbardziej narażone to te, które z racji wieku mają słabszy układ odpornościowy(seniorzy), osoby z chorobami takimi jak: reumatoidalne zapalenie stawów, po transplantacjach narządów, czy z innymi chorobami przewlekłymi.
