Odwodnienie organizmu jest sytuacją niepożądaną, która może zagrażać zdrowiu i życiu. Nieco inaczej może ono objawiać się u osób starszych, niż u małych dzieci. Warto wiedzieć, w jakich sytuacjach zagraża odwodnienie, jakie objawy wywołuje, oraz jak zapobiegać takim sytuacjom.
Odwodnienie — czym jest?
Odwodnienie pojawia się w sytuacji, w której ilość wody w organizmie obniża się niebezpiecznie, co wpływa na zaburzenie pracy całego organizmu. O tym, jak istotna jest woda dla człowieka świadczy to, że bez niej jest w stanie przetrwać maksymalnie kilka dni, natomiast bez jedzenia poradzi sobie znacznie dłużej. Wynika to z faktu, że ciało dorosłej osoby składa się z 60 do 75% wody. To podstawa naszego funkcjonowania. Woda tworzy osocze, w którym zawieszone są elementy morfotyczne krwi, i płynów tkankowych. W wodzie rozpuszczają się niezbędne dla funkcjonowania elektrolity. Równowaga wodno-elektrolitowa jest konieczna do przebiegu wszelkich procesów metabolicznych.
Fot. iStock/Odwodnienie
Normalne jest, że każdego dnia tracimy wodę w sposób fizjologiczny — podczas oddychania, pocenia się, wydalania moczu. Są także sytuacje, które powodują większą niż zazwyczaj utratę wody z organizmu. Należą do nich np.: wysokie temperatury (upały), wysoka gorączka, wymioty, biegunka, intensywny wysiłek fizyczny, przyjmowanie leków moczopędnych. Stałe uzupełnianie płynów jest niezwykle istotne dla zdrowia, a w przypadku, gdy zaczyna ich brakować, organizm zaczyna wysyłać odpowiednie sygnały o konieczności ich uzupełnienia.
Odwodnienie — objawy u dzieci i dorosłych
Objawy, jakie powoduje odwodnienie, mogą być inne w przypadku dzieci i dorosłych.
Fot. iStock/Odwodnienie
Objawy odwodnienia u dorosłych:
- uczucie pragnienia — może mu towarzyszyć uczucie niedostatku lub braku śliny, suchość w nosie, spierzchnięcie ust;
- zmniejszenie elastyczności i jędrności skóry — aby przekonać się, czy problem istnieje, wystarczy zrobić prosty test. Należy uszczypnąć skórę na wierzchu dłoni i przytrzymać kilka sekund. W przypadku odpowiedniego nawilżenia skóra szybko wróci do odpowiedniego wyglądu. Jeśli potrzeba dłuższego czasu na powrót do właściwego wyglądu, wskazuje to na problem z niedostatecznego nawodnienia organizmu;
- zmiany w ilości lub kolorze oddawanego moczu — mocz o barwie ciemnożółtej lub pomarańczowej i intensywnie pachnący, wskazuje na to, że w organizmie brakuje wody. Nie zawsze jednak tak musi być, dlatego jeśli problem, mimo zwiększenia ilości płynów w diecie, nadal się pojawia, należy skonsultować to z lekarzem;
- senność, zmęczenie, problemy z koncentracją — zbyt niskie nawodnienie organizmu powoduje szereg nieprzyjemnych objawów, takich jak zmęczenie, problemy z nauką i koncentracją, co negatywnie wpływa na codzienne funkcjonowanie;
- bóle głowy, złe samopoczucie, rozdrażnienie — za niski poziom wody w organizmie negatywnie odbija się na funkcjonowaniu mózgu. Nawet niewielkie odwodnienie może powodować podrażnienie i zaburzenia czynności mózgu. Odpowiednie nawodnienie przy tych objawach szybko, w ciągu 30 minut, przynosi ulgę.
Fot. iStock/Odwodnienie
Odwodnienie — objawy u dzieci:
U młodszych dzieci odwodnienie daje objawy takie jak:
- sucha skóra i błony śluzowe w jamie ustnej;
- mniejsza ilość wydalanego moczu;
- płacz bez łez;
- zapadnięte oczy;
- apatia, osłabienie, opóźniona reakcja na bodźce zewnętrzne;
- brak apetytu;
- nudności;
- wzdęty brzuch;
- obniżenie napięcia mięśni szkieletowych – wiotkie ciało;
- u niemowląt dochodzi do zapadania się ciemiączka w główce;
- przyspieszona praca serca;
- spadek ciśnienia krwi.
W przypadku poważnego odwodnienia może dojść do niewydolności nerek, napadów drgawkowych, a nawet do zapadnięcia w śpiączkę.
Fot. iStock/Odwodnienie
Odwodnienie — jak zapobiegać niebezpiecznej sytuacji?
Ponieważ odwodnienie organizmu niesie niebezpieczeństwo dla zdrowia i życia, należy unikać sytuacji, w której może do niego dojść, a także szybko reagować na objawy organizmu wynikające z odwodnienia. Aby nie dopuścić do tego, należy wypijać odpowiednią ilość płynów dziennie — ok. 2 litrów dziennie w przypadku kobiet i 2,5 litrów w przypadku mężczyzn. Można sięgać po wodę, herbatki ziołowe i owocowe, wyciskane z warzyw i owoców soki. Niewskazane są natomiast działające moczopędnie napoje alkoholowe, mocna kawa i herbata, koktajle o wysokiej zawartości białka. Nie należy zbyt często sięgać po napoje gazowane (w tym także wodę z gazem), ponieważ obecny w nich dwutlenek węgla hamuje odczuwanie pragnienia. Ważne jest, by pić regularnie, małymi porcjami, w ciągu całego dnia. Wypijanie na raz dużych ilości wody nie zapewni prawidłowego nawodnienia organizmu.
Podczas upałów, czy np. biegunki, należy pić więcej, ponieważ więcej wody „ucieka” z organizmu. W podejrzeniu odwodnienia można sięgnąć po dostępne w aptekach specjalne płyny izotoniczne i nawadniające, które dostarczają do organizmu niezbędne dla organizmu elektrolity. Można po nie sięgać profilaktycznie, przed np. zaplanowanym intensywnym treningiem przeprowadzanym w wysokich temperaturach. Woda jest dostarczana do organizmu także w postaci pokarmu, np. zupy, soczystych owoców (np. arbuz, melon, jabłka), warzyw (np. ogórek, pomidor), produktów mlecznych (np. jogurty, kefiry).
Jak zapobiegać odwodnieniu u dzieci i seniorów?
Warto pamiętać, że w przypadku małych dzieci i osób starszych do odwodnienia dochodzi szybciej. Duży problem mają z tym szczególnie starsze osoby, ponieważ z wiekiem odczuwanie pragnienia zanika i piją zbyt rzadko i zbyt mało w stosunku do potrzeb. Aby ułatwić wypijanie wody, warto postawić w widocznym miejscu kubek czy butelkę z płynem, tak, by senior mógł bez kłopotu po niego sięgnąć. Dzieci karmione naturalnie należy przystawiać do piersi częściej, a w przypadku starszych niemowląt, można dopajać wodą lub ewentualnie herbatkami przeznaczonymi dla małych dzieci.
