Praca w zawodzie nauczyciela jest zajęciem tak samo wymagającym jak satysfakcjonującym. W relacjach nauczyciel – uczeń nie chodzi jedynie o wyłożenie tematu i sprawdzenie poziomu wiedzy, ale o wymianę poglądów, pokazywanie postaw i wartości, w specyficznej grupie rówieśniczej jaką są uczniowie w klasie.
Nauczyciel nie tylko uczy ale i tłumaczy zasady współżycia społecznego, własną postawą pokazuje czym jest szacunek, nakreślając jednocześnie funkcjonowanie grupy według jasnych zasad. Nauczyciele – nie tylko wychowawcy – poza budowaniem zaufania powinni być uważni na sygnały płynące ze strony uczniów. Nie zawsze udaje się zbudować grupę uczniowską, która opiera się na koleżeństwie i chęci niesienia pomocy. Czasem zdarza się, że we względnie zgranej klasie przytrafiają się przypadki odrzucenia jednostki przez grupę, a nawet dokuczania i innych, niewłaściwych zachowań ze strony silniejszych.
Jeśli zauważysz, że któryś z Twoich uczniów boryka się z problemem dokuczania ze strony rówieśników, podejmij działanie które doprowadzi do załagodzenia sytuacji. Postępując zgodnie ze wskazówkami opracowanymi przez ekspertów z Instytutu Badań Edukacyjnych, w ramach kampanii Cartoon Network „Bądź kumplem nie dokuczaj”, łatwiej będzie skutecznie powstrzymać niepożądane zachowania między uczniami, oraz zapobiegać ich wystąpieniu w przyszłości.
Oto schemat 6 kroków ułatwiających rozwiązywanie problemów wychowawczych:
Krok 1. Zadbaj o dobrą komunikację z rodzicami uczniów
Nauczyciele i rodzice powinni tworzyć jeden front, działający zgodnie w trosce o podopiecznych. Jeśli nauczyciel wyjdzie z inicjatywą do rodzica nie tylko przy okazji wywiadówek, jest szansa nawiązania obopólnego zrozumienia, które wpłynie na bliższą współpracę. Zachęć rodziców do zaangażowania w szkolne życie ucznia i doceń wykazane przez nich zaangażowanie.
To możesz zrobić by rodzice chętniej nawiązali z Tobą współpracę:
- Zaproś rodziców na zebranie, zadbaj o udział mniej aktywnych rodziców
- Zaplanuj odpowiednią ilość czasu, przebieg spotkania i przygotuj materiały do rozdania,
- Zadbaj o aranżację sali, postaraj się o mały poczęstunek, dobrą atmosferę
- Zaplanuj harmonogram spotkań indywidualnych z rodzicami po zebraniu,
- Rozważ udział uczniów w indywidualnych spotkaniach z rodzicami,
- Po zebraniu pytaj o opinie rodziców na temat formuły spotkania.
Poza bezpośrednimi spotkaniami możesz korzystać z innych form komunikacji na linii nauczyciel – rodzic: e-maile, czaty, tablica ogłoszeń w szkole, dzienniczek ucznia/zeszyt uwag, dziennik elektroniczny, rozmowy telefoniczne, SMS-y a także rozmowa podczas uroczystości okolicznościowych.
Krok 2. Zbuduj dobre relacje z uczniem
Aby wypracować porozumienie z klasą i budować prawidłowe relacje z uczniami, nauczyciel powinien odpowiedzieć sobie na poniższe pytania:
Co wpływa negatywnie na atmosferę w klasie? Być może nadmierna ilość obowiązków i zadań nakładanych na uczniów, powoduje ich zmęczenie i frustrację. Warto przyjrzeć się także własnej reakcji na niepożądane zachowania w klasie, czy jest adekwatna do zaistniałej sytuacji?
Czego uczniowie oczekują od nauczycieli? Łatwiej współpracuje się z uczniami i rozwiązuje konflikty, gdy w klasie panuje atmosfera wzajemnego poszanowania. Uczniowie także mają oczekiwania względem nauczycieli, które dobrze jest wziąć pod uwagę: empatia, umiejętność rozładowania napiętej atmosfery w klasie, szczerość i otwartość w rozmowach na temat problemów dzieci, a także chęć rozmowy na tematy inne niż jedynie związane z wykładanym tematem.
Jaki powinien być dobry wychowawca? Powinien wykazywać się cechami przyjaciela, obrońcy i psychologa w jednej osobie. Dobry wychowawca prowadzi konstruktywny dialog z uczniami – słucha i rozmawia o ich problemach, powstrzymuje się od pochopnych sądów. Interesuje się nie tylko szkolnymi sprawami swoich wychowanków, ale także jest gotowy wsłuchać się w ich problemy rodzinne czy te dotyczące trudnych kontaktów z rówieśnikami.
Jak zadbać o odpowiednią atmosferę podczas lekcji? Panuj nad hałasem i chaosem bez wprowadzania nadmiernego rygoru. Utrzymuj autorytet w klasie poprzez konsekwencję w działaniach. Wykładając temat wprowadź ciekawą narrację, pobudź kreatywność uczniów, mobilizuj do myślenia. Podczas lekcji stosuj pomoce dydaktyczne, wprowadź spotkania z ekspertami w swoich dziedzinach, nie ograniczaj się do dyktowania uczniom notatek do zeszytu. Wyjaśniaj niezrozumiałe fragmenty lekcji poprzez rzeczowe i spokojne odpowiedzi na pytania uczniów.
Fot. Materiały prasowe
Fot. Materiały prasowe
Fot. Materiały prasowe
Krok 3: Pamiętaj, że dyżur podczas przerwy międzylekcyjnej to duża odpowiedzialność
Nie stój w jednym miejscu, aktywnie prowadź swój dyżur pamiętając, że najczęściej dochodzi do dokuczania w szatni i łazience podczas przerwy międzylekcyjnej i zajęć wychowania fizycznego.
Krok 4: Porozmawiaj o problemie z innymi nauczycielami
Warto wymieniać w pokoju nauczycielskim i na potkaniach grup roboczych informacje dotyczące zachowania uczniów względem siebie. Może się zdarzyć że nie wszyscy nauczyciele są świadomi skali występującego zjawiska, a naświetlenie występujących negatywnych zachowań typu obgadywanie, wyzywanie, obrażanie rówieśników, krzyczenie, ośmieszanie, poniżanie, ściąganie ubrań, naruszanie nietykalności cielesnej oraz dokuczanie materialne, elektroniczne i fizyczne, uświadomi konieczność walki z niepożądanym zjawiskiem.
Krok 5. Buduj autorytet i uważaj na negatywne zachowania uczniów wobec nauczycieli
Zdarza się również, że niewłaściwe zachowanie uczniów kierowane jest w stosunku do nauczycieli. Należy temu przeciwdziałać i nie dopuszczać do ignorowania wykonywania poleceń przez ucznia, komentowania działań nauczyciela lub używania wulgarnych słów w jego obecności, podnoszenia głosu przez ucznia w stosunku do nauczyciela lub wyzywanie nauczyciela lub zwracanie się do niego w obraźliwy sposób. Brak odpowiedniej reakcji na podobne zachowania będzie skutkowało ich nasileniem lub podjęciem przez pozostałe osoby w klasie, w poczuciu bezkarności i braku konsekwencji.
Krok 6: Reaguj i walcz z problemem dokuczania na co dzień
Jeśli w Twojej klasie występuje problem dokuczania słabszym uczniom, podejmij natychmiastowe i zdecydowane działania:
- Zadbaj o większe zaangażowanie rodziców w życie szkoły, regularnie kontaktuj się z rodzicami,
- Nie ignoruj negatywnych zachowań wśród uczniów – wprowadź jasne zasady postępowania w przypadku dokuczania innym,
- Nad problemem dokuczania pracuj z całą klasą, nie tylko z ofiarą, czy sprawcą przemocy – kluczowa jest rola świadków dokuczania,
- Uwzględnij możliwość stosowania odpowiednich kar,
- Zadbaj o efektywną współpracę z pedagogiem lub psychologiem szkolnym,
- Nie walcz z problemem na własną rękę – postaraj się o dobry przepływ informacji w gronie pedagogicznym oraz wymianę opinii z innymi nauczycielami ze szkoły,
- Zadbaj o większe wsparcie ze strony dyrektora szkoły,
- Pozyskaj gotowe materiały profilaktyczne do prezentacji uczniom, np. filmy, prezentacje,
- Zaplanuj przeprowadzenie zajęć warsztatowych lub ćwiczeń propagujących koleżeńskie postawy wśród uczniów,
- Skontaktuj się z ekspertami poza szkołą – nie bój się poprosić o wsparcie poradni psychologiczno-pedagogicznej, policji, straży miejskiej, kuratora,
- Zadbaj o lepszy dostęp do literatury fachowej, wartościowych publikacji lub zasobów internetowych.
Pamiętaj również o fachowym wsparciu poza szkołą
W ramach kampanii uruchomiona została strona internetowa BadzKumplem.CartoonNetwork.pl, na której znajdują się eksperckie materiały na temat radzenia sobie z dokuczaniem stworzone przez Cartoon Network wspólnie z partnerami: wskazówki dla nauczycieli, w tym scenariusze lekcji dla klas szkół podstawowych I-III i IV-VI, porady dla rodziców oraz dla dzieci.
Na dzieci, które doświadczają dokuczania czeka pomoc ze strony Fundacja Dzieci Niczyje, która zachęca do kontaktu z konsultantami bezpłatnego Telefonu Zaufania dla Dzieci i Młodzieży 116 111, a dorosłych z ich otoczenia – do dzwonienia pod numer 800 100 100, czyli do Telefonu dla Rodziców i Nauczycieli w sprawie Bezpieczeństwa Dzieci.
