Dostęp do internetu daje wiele możliwości użytkownikom. Posiadając odpowiednie konto na interesujących nas stronach, możemy kupić książkę, zarezerwować seans w kinie, dokonać opłaty za miesięczny abonament telefoniczny. Zakupy w internecie to przede wszystkim domena osób dorosłych, posiadających odpowiednie narzędzia by dokonać transakcji, np. karty płatnicze czy dostęp do bankowości internetowej. Mimo pewnych utrudnień, nie tylko dorośli kupują w sieci różne produkty. Młodsi internauci czasem samodzielnie dokonują zakupów w sieci, bez wiedzy rodziców. Sytuacja młodego kupującego może wymknąć się się spod kontroli, gdy za pieniądze rodziców dokona on zakupu bez ich zgody, narażając na niepotrzebne wydatki.
Prawo określa jasno, kiedy i na co może pozwolić sobie dziecko na “wirtualnych zakupach”
W świetle prawa możliwość dokonywania wiążących transakcji podczas zakupów, uzależniona jest od wieku osoby zawierającej umowę ze stroną sprzedającą dany produkt. Dzieci nie mogą na własną rękę dokonywać zakupów, jeśli nie ukończyły 13. roku życia. Jeśli dziecko przez przypadek kupi coś w internecie na koszt rodzica, transakcja będzie nieważna, ponieważ osoby do 13 lat nie mają zdolności do czynności prawnych. Inaczej wygląda sytuacja, gdy kupujący jest starszy.
Kodeks prawa cywilnego określa, że dzieci pomiędzy 13. a 18. rokiem życia posiadają ograniczoną zdolność do czynności prawnych. Pozwala im to na zawieranie drobnych umów, rozporządzanie swoim zarobkiem jeżeli już podjęły pracę, a także dysponować przedmiotami które opiekunowie oddali im do swobodnego użytku. Natomiast, gdy chcą dokonać większego zakupu, mają obowiązek pytać rodziców o zgodę. Jeśli nastolatek dysponuje własnymi pieniędzmi – zarobionymi czy otrzymanymi od rodziców – może bez kłopotu sam kupić książkę, ale to rodzic musi wyrazić zgodę na zakup roweru czy komputera. Przedmiot można zwrócić, jeżeli nastolatek pomiędzy 13-18 r.ż. kupi coś, na co rodzic nie wyraził zgody. Wyjątkiem są towary/usługi zakupione przez internet, których jednak nie można zwrócić.
Czy dzieci wiedzą, że dokonują zakupu w internecie?
Starsze dzieci i młodzież, bardziej świadomie dokonują zakupów w internecie. Najczęściej za zgodą rodziców kupują buty, odzież, telefony komórkowe i akcesoria do nich. Niestety, często zdarza się, że dziecko przez przypadek dokonuje zakupu, buszując po otwartej przez rodzica stronie sklepu czy portalu aukcyjnego. Wystarczy, że naciśnie odpowiedni przycisk na stronie i nieświadomy sytuacji rodzic staje się posiadaczem nowej pralki. Może się tak stać, kiedy dziecko zna dane karty rodziców i je wpisał, lub rodzic w danym portalu przy poprzednich zakupach kliknął, aby portal zapamiętał te numery.
Młodsi użytkownicy gier online, a także użytkownicy także aplikacji i bezpłatnych gier pobieranych ze sklepu Google, App Store, stają się ofiarami zakamuflowanej transakcji. W grach pojawiają się tzw. mikropłatności. Samo pobranie gry może być bezpłatne lub kosztować niewiele, jednak jeśli dziecko będzie chciało ją uatrakcyjnić, koszt może być duży. Dziecko w dobrej wierze chcąc ulepszyć grę, kliknie w kolorowy baner z hasłem “wybierz komplet” a następnie ściągnie na telefon czy komputer płatną opcję i rachunek obciąża konto rodziców. Podobnie w przypadku wyświetlających się na stronach internetowych banerów “kliknij” lub ”pobierz”, tajemniczy – z pozoru bezpłatny – program antywirusowy, którego ściągnięcie wymaga podania numeru telefonu. W wyniku akceptacji, telefoniczny rachunek obciążany jest kosztem przychodzących smsów i aktualizacji.
Dzieci mogą również paść ofiarą cyberoszustw, np. w formie fałszywych e-maili z prośbą o pomoc (choremu dziecku, bezdomnym zwierzętom itp.) lub zawierających ofertę wyjątkowo korzystnej transakcji. Zazwyczaj adresat proszony jest o przesłanie pieniędzy na wskazany numer konta. Na szczęście, zakupy poprzez internet wymagają różnych potwierdzeń, wypełnienia formularza wysyłki czy opłacenia produktu z góry, z czym sobie dziecko może nie poradzić. W takim przypadku, można wycofać się w większości przypadków z zawartej przez pociechę umowy, bez konsekwencji w ciągu 14 dni, co umożliwia ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów. Można również powołać się na zrozumienie sprzedawcy, który może zdjąć z rodzica kłopot i anulować transakcję.
Jak przeciwdziałać niekontrolowanym zakupom dziecka?
Warto od początku przygody dziecka z internetem, edukować je odnośnie możliwości i zagrożeń płynących z poruszania się po wirtualnym świecie. Ta sama zasada obowiązuje w kwestii bezpiecznych zakupów w internecie. Z młodszymi dziećmi baw się w kupowanie, aby wyjaśnić na czym polega taka transakcja, rozmawiaj o wartości produktów i pieniędzy. Wyjaśnij, że zakupy przez internet mają zasady których muszą przestrzegać, wytłumacz czym jest konto bankowe, przelewy, karty. Nakreśl dziecku, że w sieci również płaci się pieniędzmi, na które wy jako rodzice musicie pracować, by miało świadomość powagi swoich decyzji. Wirtualny zakup oznacza realne konsekwencje.
Naucz dziecko, w jaki sposób weryfikować wiarygodność internetowych sprzedawców, nakreśl wagę sprawdzania regulaminu sklepu, tego jak długo sklep działa i jakie opinie wystawili mu inni użytkownicy. Jeżeli nastolatek chce kupować na portalach aukcyjnych we własnym imieniu, istnieje możliwość założenia dla niego specjalnego konta dla juniora. W ten sposób może kupować produkty do określonego limitu środków na koncie, a zawierane przez nich transakcje są zgodne z prawem i mają wiążący charakter. Jeśli chcesz by dziecko bezpiecznie dokonywało płatności online, wyposaż je w kartę płatniczą typu prepaid, która jest zasilana przed transakcją. Naucz również dziecko, że dane karty płatniczej oraz loginy i hasła do serwisów transakcyjnych w sieci, powinno utrzymywać w tajemnicy, nawet przed najbliższymi znajomymi.
Zabezpiecz dostęp do numerów kart kredytowych, kont bankowych, haseł na portalach aukcyjnych i w internetowych sklepach. To ważne ponieważ dane zostają zapamiętane w systemie. Jeśli klikniesz w opcję “zapamiętaj hasła”, młody użytkownik może dokonywać zakupów na własną rękę. Jeżeli dziecko dokonuje zakupów za Twoja zgodą, ustal miesięczny budżet, którego nie wolno przekraczać dziecku podczas dokonywania zakupów.
Jeżeli chcesz dowiedzieć się więcej na temat zasad bezpieczeństwa zakupów przez internet, skorzystaj z bezpłatnego kursu internetowego dla rodziców i opiekunów Bezpiecznie Tu i Tam, który przygotowała Fundacja Orange. Poradnik internetowy dostępny jest pod adresem: http://www.fundacja.orange.pl/kurs
Fot. Materiały prasowe
