W dniach 20-26 września przypada europejski Tydzień Świadomości ADHD. Szacuje się, że w Polsce zaburzenie to może mieć milion osób. Ile wśród nich jest kobiet – nie wiadomo, bo wciąż pokutuje u nas przekonanie, że ADHD to przypadłość chłopców i mężczyzn. Tymczasem psychologowie coraz częściej diagnozują je u dorosłych kobiet. O tym czym charakteryzuje się ADHD u kobiet rozmawiamy z dr. Mateuszem Grzesiakiem, psychologiem i wykładowcą Akademii WSB.
ADHD u kobiet często nazywane jest cichym lub ukrytym zaburzeniem, dlaczego?
Ponieważ niesłusznie przyjęło się, że to zaburzenie występujące przede wszystkim u mężczyzn. Te utrwalone stereotypy, a także błędy w diagnozie, internalizowanie objawów, społeczne oczekiwania dotyczące kobiet, wahania hormonalne – wszystko
to komplikuje obraz ADHD u kobiet. Badania pokazują też, że kobiety są skłonne do ukrywania objawów ADHD i rekompensowania ich.
Na ile może to wynikać z tego, że u chłopców częściej się diagnozuje to zaburzenie?
Tradycyjnie, ADHD jest kojarzone z chłopcami – wczesne badania skupiały się na ich zachowaniach i to one ukształtowały kryteria diagnostyczne i skale ocen, które są stosowane do dziś.
Czy objawy u kobiet są inne niż u mężczyzn? Kiedy powinnyśmy uważniej spojrzeć na swoje matki, córki, siostry czy przyjaciółki?
ADHD u kobiet oznacza przede wszystkim większe prawdopodobieństwo wystąpienia następujących objawów:
- nieumiejętność zwracania uwagi na szczegóły lub popełnianie nieostrożnych błędów podczas wykonywania czynności
- problemy ze skupieniem uwagi na zadaniach
- niewykonywanie instrukcji i niekończenie obowiązków (np. utrata koncentracji, rozproszenie uwagi)
- problemy z organizowaniem zadań
- łatwe rozpraszanie się
- zapominanie o codziennych czynnościach.
U kobiet z ADHD obserwuje się większą niż u mężczyzn nadwrażliwość ośrodkowego układu nerwowego (przebodźcowanie sensoryczne, problemy ze snem, bóle ciała i inne objawy somatyczne). Mają także większe trudności z nawiązywaniem kontaktów towarzyskich. ADHD u kobiet częściej objawia się deficytem uwagi; natomiast zachowania typu: nadruchliwość / impulsywność są częstsze u chłopców i mężczyzn.
Czy pewne zachowania wynikające z ADHD u kobiet mogą być dla nich samych i dla otoczenia mniej zrozumiałe, trudniejsze? Jeśli tak – z czego to może wynikać?
Mogą, szczególnie gdy nie pasują do tradycyjnie rozumianych ról społecznych. Na przykład objawy impulsywności – podejmowania działań wysokiego ryzyka, takimi jak przekraczanie prędkości i sporty ekstremalne czy działania uzależniające, w tym używanie substancji psychoaktywnych i hazard – są częściej przypisywane mężczyznom i tym samym mniej zrozumiałe u kobiet. Kobiety też częściej ukrywają objawy tego zaburzenia, co utrudnia ich wykrycie.
U chłopców poziom ADHD z wiekiem słabnie, u kobiet zatrzymuje się na stałym poziomie. Jak to wpływa na ich macierzyństwo, karierę zawodową i inne aspekty życia?
ADHD może wpływać na to, jak postrzegasz siebie, jak radzisz sobie ze swoimi emocjami i jak poruszasz się po codzienności. Na przykład możesz stwierdzić, że trudno jest Ci sprostać wymaganiom związanym z pracą, być na bieżąco z codziennymi zadaniami lub kontrolować swoje finanse. Możesz czuć, że ciągle próbujesz nadrobić zaległości, co może prowadzić do przewlekłego stresu i uczucia wyczerpania.
Kobiety z ADHD mogą doświadczać:
- Problemów w uczeniu się
- Wyzwań w sytuacjach społecznych (np. nawiązywanie nowych znajomości)
- Problemów w związkach
- Objawów, takich jak bóle głowy lub brzucha, które są związane ze zdrowiem psychicznym
- Lęku
- Depresji
- Samookaleczenia (np. obcinanie lub skubanie paznokci, skóry lub włosów)
- Zaburzeń odżywiania.
Jak mogą się wspierać i jak można wspierać kobiety z ADHD?
Poprzez psychoedukację, namawianie do znalezienia specjalistów (przede wszystkim terapeutów), którzy pomogą sobie radzić z tym zaburzeniem, namawiać do głośnego informowania najbliższego otoczenia o swoich problemach, walidować
ich uczucia i wspierać emocjonalnie, nakierowując na podjęcie działań naprawczych. Odczarować mit, że ADHD dotyczy tylko młodych chłopców.
Małgorzata Bąkowska
