Wanilia to przyprawa, bez której trudno sobie wyobrazić słodkie wypieki i desery. Cieszy ona niezwykłym aromatem i smakiem, który wzbudza pozytywne skojarzenia. Nie bez przyczyny wanilia znalazła również zastosowanie w aromaterapii. Warto wiedzieć, czym jest wanilia, jakie ma zalety, oraz jak odróżnić cukier waniliowy od wanilinowego?
Co to jest wanilia?
Wanilia (Vanilla planifolia) jest rośliną pochodzącą z Meksyku, należącą do rodziny roślin storczykowatych (Orchidaceae). To duże pnącze o długiej łodydze z mięsistymi liśćmi, które dzięki korzeniom czepnym pnie się po drzewach. Wanilia wytwarza białawozielone kwiaty zebrane w grona, które otwierają się wyłącznie na kilka godzin przed południem, by mogły je zapylić owady lub kolibry. Jeśli nie zostaną zapylone, opadają. Z zapylonych kwiatów wykształcają się owoce ukryte w ciemnobrunatnej torebce przypominającej kształtem strąk, osiągający długość 8 cm. W jego wnętrzu znajduje się niemal czarny miąższ z niewielkimi nasionami. Świeże owoce, jeszcze nieposiadające zapachu, zbiera się w chwili, gdy zaczynają lekko żółknąć, tuż przed całkowitym dojrzeniem. Poddaje się je procesowi fermentacji, która wydobywa przyjemny i intensywny zapach wanilii.
Fot. iStock/Wanilia
Już rdzenne ludy zamieszkujące Amerykę Środkową i Południową stosowały wanilię jako wonną przyprawę. Była ona niezwykle droga, ponieważ uprawiano ją wyłącznie w Meksyku, skąd sprowadzano do Europy aż do połowy XIX wieku. Dopiero po tym czasie pojawiły się pierwsze plantacje wanilii na wyspie Reunion (Bourbon). Pojawił się również problem braku pszczół i kolibrów, które mogłyby zapylać kwiaty. Sięgnięto więc do techniki sztucznego zapylenia kwiatów wanilii, które wreszcie zaczęły wydawać owoce. Po tym sukcesie wanilia została przeniesiona na inne tereny uprawne na wyspach Mauritius, Jawie i innych, dzięki którym Europejczycy uniezależnili się od dostaw z Meksyku. Większa dostępność wpłynęła w widoczny sposób na obniżenie wysokiej ceny wanilii.
Wanilia — rodzaje, cena
Na wartość wanilii wpływa zawartość waniliny, która odpowiada za piękny aromat i charakterystyczny smak wanilii. W zależności od gatunku wanilii zawartość waniliny w strąku może być różna i sięgać do 12%. Im więcej waniliny, tym szlachetniejsza i droższa jest wanilia.
- Wanilia meksykańska — uważana jest za najszlachetniejszy gatunek wanilii, o najwyższej jakości strąków;
- burbońska — uprawiana na wyspach Reunion (Bourbon) oraz Madagaskaru i innych pobliskich wyspach, ma nieco mniejsze i ciemniejsze strąki, w porównaniu do wanilii meksykańskiej;
- mauretańska — pochodzi z wyspy Mauritius i Seszeli, jej strąki są o wiele jaśniejsze;
- wielokwiatowa — uprawia się ją na północnych rejonach Ameryki Południowej. Wanilia wielokwiatowa charakteryzuje się znacznie krótszymi i grubszymi strąkami, które nie zawierają one waniliny, ale związki kumarynowe i heliotropinę. Stosuje się ją w przemyśle tytoniowym i perfumeryjnym.
Najczęściej dostępna jest wanilia uprawiana na Madagaskarze (wanilia burbońska, burbon). Ponieważ oryginalna przyprawa jest droga, produkuje się tańszy zamiennik waniliny, m.in. z ligniny, eugenolu, kwasów lignosulfonowych. Oryginalna wanilia kosztuje ponad 600 dolarów za kilogram. Pojedyncza laska wanilii kosztuje od 10 zł wzwyż.
Fot. iStock
Wanilia — właściwości dla zdrowia
Wanilia ceniona jest nie tylko za aromat i smak, ale wykazuje także pewne właściwości dla zdrowia. Działa ona uspokajająco i łagodząco w stresujących sytuacjach. Wprawia w dobry nastrój i ułatwia zasypianie, stosuje się ją więc z powodzeniem do aromaterapii. Olejek waniliowy można stosować w kominkach czy nawilżaczach powietrza, aby nadać mu kojący aromat. Wiadomo także, że wanilia wykazuje zdolność hamowania aktywności ośrodków w mózgu, odpowiedzialnych za chęć do podjadania w sytuacjach stresowych.
Laski wanilii zawierają glikozyd waniliny (waniliozyd) oraz glikozyd alkoholu waniliowego (wanilolozyd), które pobudzają organizm, nie wykazując jednocześnie właściwości narkotycznych. Dzięki zawartości fitoferomonów wzmagających aktywność seksualną traktowana jest jako afrodyzjak.
Wanilia w proszku, w lasce, cukier waniliowy
Wanilia jest przyprawą używaną przede wszystkim do potraw przyrządzanych na słodko oraz aromatycznych napojów. Jest niezastąpiona do ciast, babeczek, czy tortów. Można nią podkreślić smak lodów, kawy, gorącej czekolady, stosowana jest także do aromatyzowania tytoniu. Wanilię można kupić w postaci laski wanilii, z której nożem zdejmuje się miąższ, ekstraktu waniliowego, proszku waniliowego i cukru waniliowego.
Fot. iStock
Ekstrakt waniliowy to stosowane w cukiernictwie połączenie wanilii i alkoholu, często też wody. Nie powinien zawierać sztucznych dodatków i konserwantów.
Wanilia w proszku to wysuszone i zmielone w całości strączki wanilii. Stosowana jest ona do podkreślenia smaku sosów podawanych do mięs i ryb, doskonale komponuje się także z aromatem cynamonu, goździków, czy kakao.
Trudno sobie wyobrazić słodkie wypieki szczególnie bez cukru waniliowego, który mylony zazwyczaj z cukrem wanilinowym. Na czym polega różnica? Skład oryginalnego cukru waniliowego to wyłącznie cukier i laska wanilii (2 laski wanilii na 0,5 kg cukru). Znacznie częściej można kupić cukier wanilinowy, który jest białym cukrem z dodatkiem syntetycznego aromatu wanilinowego. Ponieważ nazwa waniliowy i wanilinowy jest myląca, należy zwrócić uwagę na cenę cukru. Oryginalny cukier waniliowy kosztuje ok. 3 razy więcej niż cukier wanilinowy.
