Udar mózgu to sytuacja, w której jak najszybsze udzielenie pomocy jest niezwykle istotne. Wbrew utartej opinii, nie zagraża jedynie osobom starszym. Udar może wystąpić także u osoby młodej, przynosząc bardzo poważne konsekwencje dla zdrowia, a często i życia. Warto wiedzieć, co to jest udar mózgu niedokrwienny i krwotoczny, jak rozpoznać objawy oraz na czym polega pomoc?
Udar mózgu – co to jest?
Udar mózgu jest sytuacją, w której część tego narządu obumiera w efekcie zatrzymania dopływu krwi do jego tkanki. Ten stan jest bardzo poważny i stanowi trzecią pod względem częstości przyczynę zgonów, po nowotworach i chorobach serca. Wielu chorych po przejściu udaru już do końca życia cierpi z powodu ciężkiej niepełnosprawności, wymagając stałej opieki innych osób.
Wyróżniamy dwa główne typy udaru: niedokrwienny i krwotoczny, mające inny przebieg.
Fot. iStock/udar
Udar niedokrwienny
Udar niedokrwienny dotyczy większości, bo nawet 4/5 przypadków udaru. Zazwyczaj dotyka osoby starsze. Tworzy się on, gdy jakaś część mózgu przestaje być zaopatrywana w krew, ze względu na niedrożność tętnicy. Gdy krwi nie przepływa przez nią tyle, ile potrzeba, mózg nie dostaje jej odpowiedniej ilości. Najczęściej przyczynia się do tego miażdżyca. W tym przypadku blaszki miażdżycowe narastają i zwężają światło tętnicy do momentu jej całkowitego zamknięcia, odcinając dopływ krwi do mózgu. Inną częstą przyczyną udaru mózgu jest zator, polegający na zablokowaniu przez szkielet skrzepliny powstającej zazwyczaj w sercu. Zator może też wystąpić, gdy fragmenty blaszki miażdżycowej w tętnicach odrywają się i dostają się do tętnicy mózgowej zatykając ją.
Sytuację, w której tętnica udrażnia się samoistnie, zanim komórki mózgu zostaną dotknięte udarem, określamy napadem przemijającego niedokrwienia mózgu, czyli niedoszłym udarem. Nie można go ignorować, ponieważ często poprzedza on o kilka godzin lub dni faktyczny udar mózgu.
Fot. iStock/udar
Udar krwotoczny
Udar krwotoczny z kolei pojawia się u osób w różnym wieku, dotyka także ludzi młodych. W tym przypadku dochodzi do niego na skutek wady budowy ściany tętnic i wylania się krwi poza nią. Krew przestaje docierać do tkanki mózgowej i wydostaje się z tętnicy, niszcząc okoliczną tkankę nerwową i powodując wzrost ciśnienia wewnątrz czaszki. Zaburza to czynność całego mózgu, a nie jedynie komórek znajdujących się w obszarze udaru. Udar krwotoczny znacznie częściej skutkuje śmiercią pacjenta lub wystąpieniem u niego znacznej niepełnosprawności.
Wyróżniamy przy tym:
Krwotok śródmózgowy – mówimy o nim, gdy uszkodzone naczynie znajduje się na powierzchni mózgu. Spowodowane może być długotrwałym nadciśnieniem tętniczym, które zmniejsza odporność tętnic przed uszkodzeniem.
Krwotok podpajęczynówkowy – naczynie uszkodzone znajduje się wewnątrz mózgu. Zazwyczaj powoduje go pęknięcie dużego tętniaka lub naczyniaka.
Udar mózgu – objawy
Objawy, które powoduje udar mózgu, mogą się od siebie różnić w zależności od tego, jaka część mózgu została uszkodzona. Niedrożność tętnicy, która prowadzi krew do niewielkiego obszaru mózgu, zazwyczaj wywołuje niewielkie objawy. W sytuacji, gdy w tym obszarze znajdują się np. ośrodki odpowiedzialne za krążenie krwi i oddychanie, to konsekwencje udaru mogą być bardzo poważne.
Udar mózgu – objawy
- osłabienie mięśni twarzy – może pojawić się np. opadnięcie kącika ust po jednej stronie twarzy;
- osłabienie kończyny górnej lub dolnej, lub obu jednocześnie po tej samej stronie ciała. Osoba przechodząca udar może mieć trudności w poruszaniu kończyną, lub nie wykonuje nią żadnego ruchu. Może temu towarzyszyć uczucie drętwienia po jednej stronie ciała;
- zaburzenia równowagi i koordynacji – ruchy stają się niezgrabne, chory potyka się, upuszcza przedmioty, ma problemy w wykonaniu prostych czynności takich jak np. ubranie się;
- zaburzenia widzenia – na skutek udaru może pojawić się podwójne widzenie, ograniczenie pola widzenia, a czasem nawet utrata widzenia w jednym oku;
- bełkotliwa mowa, problemy z przełykaniem – te objawy pojawiają się na skutek osłabienia mięśni języka i gardła. U pacjenta zauważalna jest niewyraźna i trudna do zrozumienia mowa oraz problemy z przełykaniem, co objawia się np. krztuszeniem podczas jedzenia;
- nagły, bardzo silny ból głowy – zwłaszcza w przypadku krwotoku podpajęczynówkowego;
- zaburzenia lub utrata przytomności – rozległy udar może powodować u pacjenta senność – trudno go rozbudzić, jest zdezorientowany, może zupełnie tracić przytomność.
Fot. iStock
Ponieważ w 1/3 przypadków udar pojawia się w czasie snu, objawy często zostają zauważone późno, bo dopiero po przebudzeniu.
Jeśli pojawią się te objawy i podejrzewamy udar mózgu, jak najszybsze udzielenie pomocy jest na wagę złota. Nie wolno czekać, aż objawy ustąpią. Trzeba wezwać karetkę, rezygnując z chęci wizyty u lekarza rodzinnego lub próby samodzielnej podróży do szpitala. Nie wolno także podawać choremu żadnych leków. Jak najszybsze dotarcie do szpitala może uchronić przed ciężką niepełnosprawnością lub uratować życie. Ta sama zasada dotyczy napadu nawet krótkotrwałego przemijającego niedokrwienia mózgu.
Jak leczy się udary?
Niedotlenienie jest wyjątkowo szkodliwe dla wrażliwych komórek mózgu, które zaczynają umierać już po 4 minutach od chwili wystąpienia udaru. Szybkie wezwanie karetki oraz wdrożenie leczenia nie później niż 3 godziny od początku udaru, w przypadku wielu osób może odwrócić lub znacznie ograniczyć jego skutki.
Dla prawidłowego leczenia niezwykle ważne jest określenie rodzaju udaru – niedokrwiennego lub krwotocznego. W postawieniu diagnozy pomaga wykonanie obrazu tomografii komputerowej lub rezonansu magnetycznego głowy.
W przypadku leczenia chorych z udarem niedokrwiennym, jeśli od momentu udaru nie upłynęło więcej, niż 3 godziny, podaje się leki rozpuszczające zakrzep zatykający tętnicę (głównie alteplazę). Jeśli do udaru doszło znacznie wcześniej, niedotlenione komórki mózgu obumierają. Pacjent, który wcześnie otrzymał lek, ma duże szanse na całkowite ustąpienie zaburzeń neurologicznych.
W przypadku udaru krwotocznego leki rozpuszczające zakrzep nie pomogą. W tej sytuacji często konieczne jest przeprowadzenie zabiegu neurochirurgicznego.
Mimo udzielenia pomocy lekarskiej, z powodu udaru umiera 1/3 pacjentów.
Jeśli uda się pacjenta ustabilizować, konieczna jest wtedy właściwa codzienne pielęgnacja i rehabilitacja, by w jak największym zakresie powrócił do sprawności.
źródło: www.mp.pl
