Już w 2006 roku Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych uznało cukrzycę za jedną z 10 najważniejszych chorób przewlekłych na świecie, która stanowi problem nie tylko wśród dorosłych, ale również wśród najmłodszych. Statystyki są niepokojące – już 75% polskich dzieci po 1. roku życia spożywa nadmierną ilość cukru[1], a blisko 3 miliony Polaków choruje na cukrzycę[2]. Czy istnieje sposób, aby zapobiec tej epidemii i ochronić najmłodszych już we wczesnym okresie ich życia?
Cukrzyca to choroba niezakaźna, która dotyczy już niemal 382 miliony osób na świecie, a dziesiątki milionów cierpi z powodu jej niebezpiecznych powikłań[3]. Statystyki pokazują, że jeśli problem ten nie zostanie wkrótce rozwiązany, do 2035 roku liczba chorych może się nawet podwoić![4] Szczególny wzrost występowania cukrzycy dotyczy krajów rozwijających się, gdzie obserwuje się tendencję do niezdrowego stylu życia oraz jego efektów w postaci chorób serca, otyłości czy nadciśnienia. Do głównych czynników sprzyjających powstawaniu choroby można zaliczyć niewłaściwy sposób odżywiania oraz niską aktywność fizyczną[5]. Nie każdy jednak zdaje sobie sprawę, że kluczową rolę w profilaktyce cukrzycy odgrywają właśnie pierwsze lata życia (a nawet okres płodowy) i sposób żywienia w tym czasie. Istnieją doniesienia, które potwierdzają większe ryzyko rozwoju nietolerancji glukozy, nadwagi, a nawet zespołu metabolicznego, a w konsekwencji cukrzycy typu 2 w dzieciństwie u dzieci, których matki miały stwierdzoną cukrzycę, w tym cukrzycę ciężarnych[6]. W przypadku kobiet ze zdiagnozowaną chorobą przed ciążą lub w jej trakcie, mamy powinny zwracać szczególną uwagę na sposób żywienia swojego dziecka.
Kształtowanie prawidłowych nawyków
Okres 1000 pierwszych dni życia, liczony już od poczęcia, to czas, w którym organizm dziecka rozwija się najintensywniej. Wówczas zachodzi proces programowania metabolicznego oraz kształtują się nawyki żywieniowe, które zadecydują o sposobie żywienia dziecka w przyszłości. Warto wiedzieć, że budowanie preferencji smakowych u malucha rozpoczyna się już w okresie ciąży, trwa podczas wyłącznego karmienia piersią oraz jest kontynuowane w trakcie rozszerzania diety. Wybory żywieniowe dotyczące diety niemowlęcia będą miały więc bezpośredni wpływ na jego kondycję zdrowotną, a także upodobania kulinarne w przyszłości.
| To ważne! Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zaleca wyłączne karmienie mlekiem mamy przez pierwsze 6 miesięcy życia dziecka. Karmienie piersią to najlepszy i najbezpieczniejszy sposób zaspokajania potrzeb żywieniowych niemowlęcia, który dostarcza niezbędne składniki odżywcze w odpowiednich ilościach i proporcjach. Warto wiedzieć, że pokarm kobiecy chroni dziecko przed licznymi chorobami w okresie niemowlęcym oraz programuje kondycję zdrowotną na kolejne lata życia, m.in. poprzez zmniejszanie ryzyka zachorowania na cukrzycę czy rozwój nadciśnienia tętniczego[7]. |
Profilaktyka od najmłodszych lat
Ważnym czynnikiem zapobiegającym rozwojowi cukrzycy jest kolejność wprowadzania nowych produktów do diety dziecka. Właśnie z tego powodu rozszerzanie jadłospisu niemowlęcia należy rozpocząć od warzyw. Akceptacja ich wytrawnego smaku zwykle zajmuje nieco dłużej niż przyzwyczajenie do słodkich owoców. Obecność jarzyn w codziennym jadłospisie dziecka rozwija chęć sięgania po nie w dorosłym życiu. Tymczasem niedobór warzyw dotyczy diety niemal 88% polskich dzieci w wieku do lat 3![8] Istotne jest, aby owoce pojawiły się w jadłospisie niemowlęcia dopiero po około 2 tygodniach od momentu zaakceptowania smaku pierwszych warzyw. Jako kolejne wprowadza się produkty zbożowe, jaja, ryby, mięso i przetwory mleczne – tak, aby dieta rocznego dziecka obejmowała wszystkie podstawowe grupy spożywcze.
Jak unikać nadmiaru cukru w diecie dziecka?
W codziennej diecie najmłodszych nie powinno być miejsca na produkty dosładzane i wysoko przetworzone, takie jak ciastka, cukierki, słodkie napoje, chrupki, fast-food, czipsy czy paluszki. Niezwykle istotne jest, aby w diecie dominowały węglowodany złożone, pochodzące z produktów zbożowych. Zamiast słodyczy dobrym pomysłem na smaczny deser będą świeże lub suszone owoce, jednak ze względu na obecność w nich naturalnie występujących cukrów należy podawać je w ograniczonych ilościach. Bezsprzecznie najlepszym sposobem na zaspokajanie pragnienia małego dziecka jest niegazowana woda, którą dla urozmaicenia można podać np. z dodatkiem cytryny.
Cukier a przyszłość dziecka
Ograniczanie cukru w diecie najmłodszych jest ważne, ponieważ jego nadmiar niesie za sobą prawdopodobieństwo wykształcenia preferencji do smaku słodkiego, co może zwiększyć ryzyko rozwoju cukrzycy i innych chorób jej towarzyszących w wieku dorosłym. Ponadto zbyt duża ilość cukru wpływa na zaburzenia łaknienia, problemy ze strony układu pokarmowego (np. zaparcia lub kolki), prowadzi do próchnicy, a także może wywoływać problemy z koncentracją czy snem.
| Pomoc w układaniu jadłospisu Właściwy sposób żywienia dla niejednego rodzica może stanowić nie lada wyzwanie. Z myślą o nich powstał kalendarz żywienia dziecka w 1000 pierwszych dni (0-36 miesiąc życia). To przedstawiona w graficzny sposób uporządkowana wiedza oparta na najnowszych zaleceniach ekspertów ds. żywienia najmłodszych i kompleksowy zbiór informacji na temat układania diety maluchów od momentu narodzin do 3. roku życia. |
FB/ohmepl
[1] Raport z badania „Kompleksowa ocena sposobu żywienia dzieci w wieku od 5. do 36. miesiąca życia – badanie ogólnopolskie 2016 rok”, Instytut Matki i Dziecka, 2017. Badanie zostało zainicjowane przez Fundację NUTRICIA.
[2] http://ippez.pl/wp-content/uploads/2019/03/Niebieska-ksiega-cukrzycy-raport.pdf [dostęp: 08.10.2019, 10:00]
[3] Tamże.
[4] Tamże.
[5] World Diabetes Foundation.Impact Brochure, 2007.
[6] Cyt. za: Szostak-Węgierek D. Zespól Metaboliczny u dzieci i młodzieży jako wyzwanie dla zdrowia publicznego. 2008, Probl. Hig. Epidemiol. 89 (1), s. 21-29.
[7] Agostoni C, Braegger C, Desci T et al. Breast-feeding: a commentary by the ESPGHAN Committee on Nutrition. J Pediatr Gastroenterol Nutr 2009;49:112-12.
[8] Raport z badania „Kompleksowa ocena sposobu żywienia dzieci w wieku od 5. do 36. miesiąca życia – badanie ogólnopolskie 2016 rok”, Instytut Matki i Dziecka, 2017. Badanie zostało zainicjowane przez Fundację NUTRICIA.
