Czarny bez, zwany także bzem dzikim lub lekarskim, to krzew pospolicie rosnący na obszarze całego kraju. Czarny bez wydaje białawe, słodko pachnące kwiaty oraz ciemne owoce, które kryją w sobie wiele wartościowych dla zdrowia składników. Kiedy warto zbierać kwiaty i owoce dzikiego bzu, jak zrobić z nich sok, syrop lub nalewkę?
Czarny bez (Sambucus nigra) rośnie praktycznie wszędzie, więc bez kłopotu można natknąć się na niego w lesie, przy drogach polnych, a nawet w ogrodach. Mimo iż dziki bez jest krzewem, może osiągać słuszne rozmiary dorastając nawet do 8-10 m wysokości. Krzew ten bez kłopotu można rozpoznać, gdy kwitnie lub owocuje. Jego białawe, niewielkie kwiatki zebrane w baldachy, wydają silny, dla większości osób przyjemny, słodkawy zapach. Kwiaty czarnego bzu pojawiają się w końcówce maja oraz w czerwcu. Za to z ciemnogranatowych, silnie brudzących owoców, możemy korzystać w sierpniu i we wrześniu.
Fot. iStock
Czarny bez – kwiaty i owoce dla zdrowia
W przypadku krzewu takiego jak czarny bez, cenne dla zdrowia właściwości zawierają kwiaty, jak i owoce. Kwiaty zawierają bogactwo flawonoidów, szczególnie rutozydu, kwercetyny i kemferolu. Nie brakuje w nich kwasów fenolowych, śluzu, olejków eterycznych oraz pewnej ilości garbników. Napar z kwiatów czarnego bzu można stosować wewnętrznie i zewnętrznie, na skórę.
Owoce czarnego bzu to bogactwo glikozydów antocyjanowych, kwasów organicznych, garbników, witaminy C, witamin z grupy B, cukrów i pektyn. Nie brakuje tu składników mineralnych, takich jak żelazo, potas, glin, sód i wapń. Można je spożywać pod postacią galaretki, syropów, soków czy nalewek. Dzięki zawartości wielu wartościowych substancji zarówno kwiaty, jak i owoce czarnego bzu, w medycynie ludowej są traktowane jako panaceum na różne dolegliwości.
Fot. iStock
Czarny bez – właściwości
Na przeziębienie
Czarny bez to naturalny środek napotny i przeciwgorączkowy, w tradycyjnej medycynie nieodzowny w przeziębieniach i grypie. Soki, syropy i nalewki z czarnego bzu wspierają organizm w walce z przeziębieniem i osłabieniem. Czarny bez działa przeciwbólowo, przeciwzapalnie i przeciwwirusowo, przyspieszając powrót do zdrowia. Bogactwo witaminy C sprawia, że czarny bez wzmacnia błony śluzowe, dzięki czemu stanowią one lepszą barierę dla chorobotwórczych drobnoustrojów.
Na kaszel
Czarny bez i jego owoce są często stosowane w walce z suchym i męczącym kaszlem, także w przebiegu zapalenia oskrzeli.
Na dobre trawienie
Po dziki bez warto sięgać także przy kłopotach z pracą układu pokarmowego. Pomaga on na problemy z trawieniem, regulując ten proces, polecany jest w stanach zapalnych żołądka i jelit. Czarny bez może być pomocny także w przypadku zgagi, zaparć lub wzdęć.
Skuteczny detoks
Czarny bez to także ludowy środek moczopędny. Można go stosować nie tylko przy kłopotach z nerkami, ale także przy oczyszczaniu organizmu z toksyn.
Mocne naczynia krwionośne
Kwiaty czarnego bzu to bogactwo flawonoidów, które uszczelniają naczynia krwionośne. Uelastyczniają je, dzięki czemu zmniejsza ich przepuszczalność. Takie właściwości powinny szczególnie docenić osoby zmagające się z pękającymi naczynkami oraz jeszcze niewielkimi żyłkami, które uwidaczniają się na kończynach.
Inne zastosowania
Czarny bez i jego kwiaty w postaci płukanki, to od dawna stosowany specyfik na stany zapalne gardła. Napar z kwiatów dzikiego bzu można także stosować do okładów przy zapaleniu spojówek oraz stanów zapalnych skóry.
Czarny bez – sok
Owoce czarnego bzu dojrzewają w sierpniu i we wrześniu. Należy zbierać je z krzewów oddalonych od dróg i zanieczyszczonego powietrza, by owoce były czyste i zdrowe. Czarny bez doskonale nadaje się na sok z dojrzałych owoców. Jego przygotowanie jest szybkie i proste.
Fot. iStock
Czarny bez sok – składniki:
- 1 kg owoców czarnego bzu bez szypułek,
- 0,5 kg cukru
- 1 szklanka wody
Czarny bez sok – przygotowanie:
1. Owoce czarnego bzu umyj, przełóż do garnka, zalej szklanką wody, wsyp cukier i podgrzewaj na niewielkim ogniu tak długo, aż puszczą sok.
2. Sok zlej do ciemnych wyparzonych butelek lub słoików, które należy trzymać z daleka od słońca.
Czarny bez – syrop z kwiatów
Czarny bez to idealny surowiec na to, by przyrządzić z niego zdrowy syrop. Czas na przyrządzenie syropu jest w maju i czerwcu, gdy czarny bez wydaje kwiaty zebrane w baldachy.
Fot. iStock
Czarny bez syrop – składniki:
- 50 kwiatostanów bzu czarnego,
- 1 litr wody,
- 1 kg cukru.
Czarny bez syrop – przygotowanie:
- Kwiaty czarnego bzu umyj, odetnij od łodygi i przed przetworzeniem odczekaj chwilę, by ewentualne owady mogły z kwiatów uciec.
- Kwiaty zalej wrzątkiem, a gdy napar ostygnie, wstaw go na dobę do lodówki.
- Po upływie 24 godzin, kwiaty odcedź, a do pozostałego płynu dodaj cukier. Całość zagotuj na małym ogniu, do chwili, aż cukier się rozpuści. Pojawiającą się na wierzchu pianę należy usuwać.
- Gdy cukier nie będzie już wyczuwalny, jeszcze gorący syrop z kwiatów czarnego bzu przelej do wyparzonych butelek lub słoiczków z ciemnego szkła i zapasteryzuj na zimę. Możesz je po prostu jeszcze gorące ustawić do góry dnem, by się „zassały”, zamiast pasteryzowania.
Czarny bez – nalewka z owoców
Nalewka z owoców czarnego bzu to wysokoprocentowy dodatek do herbat rozgrzewających dla osób dorosłych, jak i po prostu trunek spożywany dla smaku i zdrowia.
Fot. iStock
Czarny bez nalewka – składniki:
- 700 g owoców czarnego bzu
- 900 ml spirytusu,
- 0,5 l wody.
Czarny bez nalewka – przygotowanie:
Nalewkę z owoców czarnego bzu przygotowuje się w dwóch etapach.
- Najpierw przyrządź sok z owoców pozbawionych szypułek. Umyte owoce trzymaj na ogniu przez kilka minut w 0,5 l wody, aż do chwili zagotowania. Następnie gotowy sok ostudź i odcedź, zmieszaj z 900 ml spirytusu, przelej do dużego naczynia, odstaw nienasłonecznione miejsce.
- Po upływie tygodnia dodaj do nalewki wystudzony roztwór cukru rozpuszczonego w wodzie (1 szklanka cukru na 0,5 szklanki ciepłej wody). Tak przygotowaną nalewkę rozlej do ciemnych butelek lub słoików, i zostaw do leżakowania co najmniej 3 miesiące w ciemnym miejscu.
Czarny bez może szkodzić
Sięgając po czarny bez należy pamiętać o tym, by nie spożywać go w postaci surowej. Nieprzetworzone owoce czarnego bzu, szczególnie te niedojrzałe, zawierają duże ilości sambunigryny oraz prunazynę, które są szkodliwe dla ludzi. Spożycie tych substancji może prowadzić do uczucia osłabienia, mdłości i wymiotów. Z tego powodu owoce przed wykorzystaniem poddaje się obróbce termicznej, podczas której szkodliwe substancje się ulatniają. Odpowiednio przygotowane owoce dzikiego bzu przyniosą wymierne korzyści dla zdrowia.
