– Dzieci dzwonią cały czas, dzień i noc. Nasz telefon zaufania działa od 2008 roku. Z czasem stał się coraz bardziej rozpoznawalny. To pewnie też dlatego tych telefonów jest więcej. Kolejna kwestia to rzeczywistość, w której wszyscy żyjemy. Najczęściej dzwonią do nas nastolatkowie w wieku 13- 15 lat, później ci w wieku 16- 18 lat i młodsi – mówi Paula Włodarczyk, koordynatorka pomocy telefonicznej w fundacji Dajemy Dzieciom Siłę.
Mówiąc o rzeczywistości ma pani na myśli epidemię i zamknięcie w domach, co jest szczególnie niebezpieczne, gdy w domach jest przemoc?
Też zauważyliśmy to zjawisko, szczególnie w sytuacji lockdownu, teraz częściej mamy do czynienia z pół-zamknięciem albo zamknięciem podczas kwarantanny. Ale nie chodzi tylko o doświadczanie przemocy. Również o gorszy nastrój czy inne kłopoty ze zdrowiem psychicznym, zaburzenia psychiczne. Wielu z nich boryka się myślami samobójczymi, samookalecza się.
Dzwonią też w trakcie prób samobójczych. Na przykład po połknięciu kilkudziesięciu tabletek leku przeciwbólowego, a to się zdarza często, bo to są środki ogólnodostępne, bez recepty. Dzieci w takiej sytuacji są przerażone tym, co zrobiły, czują niepokój, lęk, szukają pomocy w chwili krytycznej.
Bo tak naprawdę nie chcą się zabić?
Różnie. Każda sytuacja jest inna, ale przed ostateczną chęcią pozbawienia się życia mnóstwo rzeczy się wydarza, pojawia się też dużo myśli u młodych osób i często prób szukania tej pomocy. Może niejednoznacznie, niezbyt wyraźnie, ale szukają. A gdy już się zdecydują na taki krok, często jest to też wołanie o pomoc.
Dlaczego się okaleczają? Słyszałam, że to się dzieje coraz częściej.
Zgadza się, to zdarza się, gdy młoda osoba nie potrafi już poradzić sobie z napięciem, jest ono tak silne, że żeby poczuć jakąkolwiek ulgę albo żeby w ogóle cokolwiek poczuć, robi sobie krzywdę.
Powody mogą być różne. To zależy od sytuacji, bywa, że powodem są trudności w szkole. Albo presja wysokich wyników, nieradzenie sobie, czasem problemy w kontaktach z rówieśnikami: porównywanie się z rówieśnikami, chęć przynależności do grupy, ale też niska samoocena, myślenie o sobie w negatywny sposób, chociażby o swoim wyglądzie. Sytuacja domowa też jest bardzo ważna, bo jeśli dziecko doświadcza przemocy, nie dostaje dostatecznie dużo uwagi, jest niesłyszane, rodzice są nieobecni, albo w domu jest trudna sytuacja – to nie dostaje wsparcia, jest osamotnione. Wtedy prawdopodobieństwo, że dzieci będą podejmowały ryzykowne zachowania jest większe.
Co to znaczy być niesłyszanym?
Powiem, jak mówią o tym dzieci. Za bycie niesłyszanym uznają niepoważne traktowanie ich samych oraz tego, co mówią, przeżywają. Niepytanie o to, co czują. Ograniczanie relacji do wymagań, oczekiwań. Rodzice są też zmęczeni codziennym życiem, pracą, obowiązkami i mało mają przestrzeni na to, żeby zadbać o budowanie relacji z dzieckiem. Nawet, żeby być ciekawym swojego dziecka. Im bardziej powierzchowny jest ten kontakt, tym z pozoru wydaje się nam łatwiejszy.
Spytamy dziecko, jak było w szkole, ono mówi, że okej i my myślimy, że możemy już to odhaczyć. Zdarza nam się, nieświadomie, nie dopytywać o to na wszelki wypadek, bo może jednak nie jest okej, ale my ze zmęczenia, nadmiaru obowiązków, wcale nie chcemy tego wiedzieć, bo musielibyśmy zareagować. A kolejny kłopot nas przerasta.
Bardzo często dorośli też bagatelizują problemy dzieci. Kiedy dziecko mówi, że się źle czuje, chce iść do psychologa, psychiatry, bo być może ma depresję, to rodzic proponuje kino albo wyjście ze znajomymi. „Porób coś fajnego, to ci minie”, „ja w twoim wieku…” „dziecko, Ty nie możesz mieć depresji, masz wszystko”. Czyli szukają tych rozwiązań, ale nie tam, gdzie trzeba. Starają się przyklejać plaster na nieoczyszczoną ranę. Czasem to zadziała na krótko, a czasem w ogóle nie zadziała i może mieć dramatyczne skutki. Na pewno sprawia, że kolejny raz dziecko nie przychodzi. Szuka pomocy na zewnątrz, jeśli jej nie znajduje, dochodzi do kryzysowych sytuacji, takich właśnie jak okaleczenia, czy próby samobójcze.
Jak to się dzieje, że trzynastolatek chce się zabić?
To wydaje nam się niewyobrażalne, ale dziś próby samobójcze podejmują coraz młodsze dzieci. Dzieci dziesięcioletnie, jedenastolatki, dwunastolatki, nawet młodsze. I coraz częściej diagnozujemy u nich zaburzenia psychiczne, lęki i depresję. Jeśli nam, dorosłym, jest coraz trudniej radzić sobie z pędem, presją, którą często sami sobie tworzymy, oglądając życia innych ludzi dookoła, to jak mają radzić sobie osoby niedojrzałe?
Dzwoni do pani trzynastolatek i mówi, że ma myśli samobójcze, depresję… Co pani robi?
Jeżeli dziecko dzwoni do nas i opowiada o jakimś swoim problemie, mówi, że się źle czuje, od dłuższego czasu nie chce mu się wstać z łóżka, dostaje coraz gorsze oceny, opuszcza lekcje, bo nie ma ochoty chodzić do szkoły. I się zastanawia, co może się z nim dziać, to przede wszystkim go słuchamy, nie oceniamy i co najważniejsze – staramy się zapewnić mu bezpieczeństwo. Dopytujemy, od jak dawna tak jest, jak sobie radzi, czy jest coś, co pomaga. Pytamy, czy próbowało z kimś o tym rozmawiać, szukało pomocy. Dopytujemy też, jaki ma kontakt z rodzicami czy innymi dorosłymi w otoczeniu i wspólnie z dzwoniącym szukamy najlepszego rozwiązania.
- ZOBACZ: Nastolatek na zdalnym, czyli samotność we własnym domu. Jeśli widzisz te objawy, działaj natychmiast
A jaka jest odpowiedź?
Bardzo różna. Czasem mówią, że kontakt jest dobry, ale nie zwracają się o pomoc, bo martwią się o rodzica, nie chcą dokładać problemów. Ale zdarza się, że mówią wprost, że kontakt jest fatalny, rodzice stosują przemoc, nie dają wsparcia i dzieci nie mogą się przyznać, że się gorzej czują, bo wtedy zostałyby ukarane, że przysparzają kłopotów, mówią bzdury czy gdzieś się naczytały głupot.
Zdarza się, że kiedy zagrożone jest bezpieczeństwo dziecka, to my kontaktujemy się z rodzicami i mówimy o tym, jaka jest sytuacja dziecka i co ważne, żeby zrobić.
Jak rodzice reagują?
Bardzo różnie. Są zaskoczeni, niektórzy dopytują się, czy na pewno chodzi o ich dziecko. Niektórzy reagują złością, krzyczą, jakim prawem dzwonimy, kto nam dał ich numer. To też jest w jakimś sensie zrozumiałe, bo nie spodziewali się takiej sytuacji, telefonu od pani psycholog czy pani pedagog z telefonu zaufania.
Zdarza się, że rodzice są w szoku. Dzwonimy w sytuacji kryzysowej, powiedzieć, że dziecko ma myśli samobójcze, nie chce żyć, a oni mówią, na przykład, że nie mają czasu na takie rozmowy, bo są w pracy. Albo irytują się: „No dobrze, ale co ja mam teraz zrobić?!”, „No właśnie próbuję powiedzieć, że dobrze by było, żeby pan/pani wrócił do domu albo zapewnił dziecku opiekę osoby dorosłej” tłumaczę. „Ale ja nie mogę wyjść z pracy!” słyszę w odpowiedzi. W takich sytuacjach informujemy rodzica o naszym obowiązku zapewnienia dziecku bezpieczeństwa i wzywamy do niego pomoc.
Kiedy młodzież najczęściej dzwoni?
Całą dobę, najczęściej popołudniami i wieczorami. Od 17.00 do drugiej w nocy telefon jest rozgrzany do czerwoności, ale tak naprawdę telefon nie milknie całą dobę, całą dobę odbieramy też wiadomości. Tych wiadomości dostajemy miesięcznie nawet około tysiąca, na każdą z nich reagujemy. Dzwonią częściej chłopcy, a piszą częściej dziewczyny. Tak już jest od wielu lat. Mamy taką fantazję, że być może chłopcom jest łatwiej niezwłocznie załatwić swoje sprawy, czy poradzić sobie z problemami, dziewczyny często potrzebują dłuższego namysłu, szczegółowego opisu sytuacji i wybierają częściej wiadomości. Tematy poruszają bardzo podobne – w obu przypadkach najczęściej dotyczą zdrowia psychicznego. Chłopaki częściej mówią o doświadczeniach przemocy fizycznej, a dziewczyny częściej niż chłopaki zgłaszają np. wykorzystanie seksualne.
- ZOBACZ RÓWNIEŻ: „Dzień po tym, kiedy mnie nie już nie będzie”. List dziewczyny, która nie popełniła samobójstwa
Ile was pracuje w telefonie zaufania?
Około 70 osób. I to są zarówno konsultanci, stażyści, osoby wspierające linię, pracownicy programu. Ale nadal jest nas za mało.
Co czuła pani, gdy dowiedziała się, że nie dostaniecie wsparcia rządu?
Może zacznę od momentu, gdy nie dostaliśmy pieniędzy od Ministerstwa Zdrowia – byłam bardzo zaskoczona i rozczarowana. Włożyliśmy w ten konkurs mnóstwo pracy i mnóstwo starań, żeby się dostosować do wymagań oferty konkursowej, np. gotowość do utworzenia czatu, zatrudnienia psychiatry itp. Mamy poczucie, że wykonaliśmy kawał dobrej roboty, która nie została doceniona i nie wiemy, dlaczego. Czujemy się zlekceważeni, głownie brakiem wyjaśnienia tej decyzji.
Natomiast jeśli chodzi o MSWiA – to tutaj zaskoczenie było ogromne, kompletnie się tego nie spodziewałam, to było finansowanie, które mieliśmy od dłuższego czasu, współpraca układała się bardzo dobrze. Informacja o tym, że w tym roku konkurs na telefon zaufania nie zostanie rozpisany była informacją dla nas zaskakującą, przykrą. Ostatnie środki publiczne, które mieliśmy, też przepadają.
Ale ludzie stanęli na wysokości zadania, zebrali pieniądze.
Jako osoba, która odpowiada za zespół, za ten program czuję się ogromnie wdzięczna i wzruszona tym dobrem, które do nas spływa. Bardzo za to dziękuję! Tyle, że to kolejny raz osoby prywatne biorą na siebie odpowiedzialność i robotę, którą powinien wykonać nasz rząd. I to z jednej strony budujące i motywujące. Wszyscy patrzyliśmy jak kwota, którą wpłacają ludzie cały czas rośnie, nie dowierzamy, że to się dzieje w takim tempie. To niesamowite, że wystarczyło kilkanaście godzin, żeby uzbierać tyle pieniędzy.
Z drugiej strony praca włożona w konkursy, pisanie ofert zajmuje tak dużo czasu i jest tak niedoceniana, była po nic, bo nie udało się uzyskać środków – i to jest przykre. Przykre też, że żyjemy w kraju cywilizowanym, a nie jesteśmy w stanie zapewnić dzieciom pomocy ogólnodostępnej, nawet doraźnej, bo wiemy, że z pomocą refundowaną przez NFZ jest bardzo trudno i trzeba czekać miesiącami.
W komentarzach pod zbiórką możemy przeczytać wpisy dzieci, które włączają się w zbiórkę pełne niepokoju, że 116 111 mogłoby przestać działać. To niezwykle poruszające, ale czy tak to powinno wyglądać? To nie ich zadanie. Dzieci mają dość swoich zmartwień, to my dorośli mamy obowiązek zadbać o ich zdrowie i bezpieczeństwo. Jest mi wstyd, że do tego w naszym kraju doszło.
-
Podpisz Apel do Prezesa Rady Ministrów https://fdds.pl/apel-do-prezesa-rady-ministrow-by-rzad-wspolfinansowal-dzialanie-116-111.html
-
https://wspierajtelefon.pl/
