Są porody w których z różnych przyczyn rodząca nie ma siły przeć. I kiedy nie można wykonać też cięcia cesarskiego, bo na przykład poród siłami natury jest na tyle zaawansowany, że główka dziecka znajduje się w dolnym odcinku kanału rodnego i noworodek musi urodzić się drogami natury. Wtedy lekarz podejmuje decyzję o porodzie zabiegowym z wykorzystaniem kleszczy położniczych lub próżnociągu. To właśnie przyrządy, których używa się podczas porodów zabiegowych. Pytania, które mogą się naturalnie pojawić; jak wygląda poród zabiegowy, czego można się spodziewać i jak potem opiekować się tak urodzonym noworodkiem? Odpowiedzi postara się udzielić położna Urszula Piskorska, zdobywczyni drugiego miejsca w ostatniej edycji konkursu Położna na medal.
Poród z użyciem próżnociągu
Próżnociąg to narzędzie, które działa na zasadzie wytwarzania próżni między przyssawką a główką dziecka. Nowe modele są zrobione z miękkich, plastycznych czasz (przyssawek), które działają mniej urazowo na główkę płodu. Nowoczesne próżnociągi mają elektryczny napęd i umożliwiają regulację ciśnienia na określonym poziomie.
Jakie są wskazania do użycia próżnociągu?
● przedłużający się drugi okres porodu;
● zagrażająca zamartwica wewnątrzmaciczna płodu w II okresie porodu, czyli jego niedotlenienie;
● choroby rodzącej, które wymuszają skrócenie porodu np.: wady serca, nadciśnienie tętnicze, wady wzroku;
Dobrze wiedzieć, że żeby została podjęta decyzja o zastosowaniu próżnociągu, muszą być spełnione pewne warunki. Są nimi: prawidłowa budowa miednicy, wykluczona niewspółmierność płodowo – miedniczna i odpowiednie ułożenie główki. Płód musi być donoszony, a pęcherz moczowy rodzącej opróżniony. Wskazaniem do skorzystania z próżnociągu jest też przebity lub pęknięty pęcherz płodowy. Próżnociągu używa się do urodzenia główki, po czym zdejmuje się przyssawkę z główki płodu i dalej kobieta rodzi tułów dziecka zgodnie z mechanizmem porodu.
Pielęgnacja po porodzie z próżnociągiem
Podczas porodu zabiegowego część przodująca – główka – narażona jest na różne urazy. Są to najczęściej otarcia i uszkodzenia skóry, które nie wymagają leczenia. Ale trzeba pamiętać, że mogą stanowić wrota zakażenia. To dlatego bardzo ważne jest zachowanie zasad aseptyki i antyseptyki podczas pielęgnacji noworodka. Warto też wiedzieć, że wybroczyny nie wymagają szczególnej pielęgnacji. Natomiast do zadań pielęgnacyjnych należy obserwacja wybroczyn w kierunku powstawania nowych.
Poród kleszczowy
Po pierwsze, taki poród wykonywany jest w znieczuleniu miejscowym. Przed nałożeniem kleszczy krocze jest dość głęboko nacinane. Robi się to po to, żeby narzędzie mogło być prawidłowo użyte i żeby jak najlepiej spełniło swoją funkcję. Dodatkowo, za pomocą cewnika opróżniany jest pęcherz moczowy rodzącej. Następnie lekarz wprowadza do kanału rodnego jedną z łyżek, a później drugą i obejmuje nimi główkę dziecka. Potem kleszcze są zaciskane, a lekarz podczas skurczów macicy przesuwa dziecko, pomagając mu przedostać się przez kanał rodny.
Na główce noworodka w wyniku porodu kleszczowego mogą pojawić się otarcia i krwiaki podokostnowe. Krwiaki te zwykle ustępują około 2 – 3 tygodniach życia dziecka i rzadko wymagają interwencji chirurgicznej. Krwiak, w zależności od wielkości, może skutkować hiperbilirubinemią. W takiej sytuacji należy kontrolować poziom bilirubiny i możliwie wcześnie stosować fototerapię. Inną ważną kwestią jest kontrolowanie obwodu główki noworodka, który przy krwiakach może ulec powiększeniu.
Co po porodzie zabiegowym?
W każdym przypadku po porodzie zabiegowym należy u noworodka wykonać USG przezciemiączkowe, czasem RTG główki w celu wykluczenia krwawienia wewnątrzczaszkowego. Istotna jest również wnikliwa obserwacja i monitorowanie parametrów życiowych noworodka.
Noworodek po porodzie zabiegowym obowiązkowo zasługuje na delikatną pielęgnację. Ważne jest, żeby zredukować wszystkie dodatkowe bodźce, szczególnie te bólowe. Jeśli istnieje podejrzenie, że dziecko cierpi, konieczne jest podawanie leków przeciwbólowych. Pielęgniarka i położna mają obowiązek zgłaszać lekarzowi takie objawy jak bladość powłok skórnych (krwawienie wewnątrzczaszkowe) czy spadek ciśnienia tętniczego (wstrząs).
Kolejnym powikłaniem jakie może wystąpić podczas porodu jest dystocja barkowa, czyli zatrzymanie porodu po urodzeniu się główki płodu na skutek niemożliwości urodzenia się
barków. Jakie czynniki ryzyka mogą to powodować?
● cukrzyca ciążowa
● otyłość
● ciąża po terminie
● wielorodność
● niski wzrost matki
Podczas zaklinowania dochodzi do ucisku na klatkę piersiową płodu i sznur pępowinowy, rośnie napięcie podstawowe macicy i zmniejsza się perfuzja krwi przez łożysko. Może to skutkować płodową hipoksemią z następstwami w postaci uszkodzeń narządowych w tym OUN do zgonu włącznie.
Powikłania u noworodka – uszkodzenie splotu ramiennego.
- Najczęściej występującym uszkodzeniem jest porażenie typu Erba, spowodowane porażeniem korzeni od C5 do C7. Porażone są mięśnie barku i zginacze przedramienia, ręka zwisa odwiedzona i zrotowana do wewnątrz.
- Porażenie Klumpkego pojawia się, gdy uszkodzeniem objęte są ponadto korzenie od C7 do C8 oraz Th 1 i charakteryzuje się ono wystąpieniem ręki szponiastej.
- Czasami występuje zespół Homera, który jest spowodowany uszkodzeniem szyjnego łańcucha współczulnego.
- Występujące niekiedy oderwanie nerwu przeponowego od korzeni szyjnych od C3 C5 prowadzi do jego porażenia, co pociąga za sobą różne komplikacje, takie jak zmniejszenie pojemności płuc, nawracające zapalenie płuc i przewlekły refluks żołądkowo – przełykowy.
Pomimo dołożenia przez zespół porodowy należytej staranności i braku błędów w postępowaniu nie można wykluczyć trwałych poporodowych uszkodzeń neurologicznych noworodka. Dystocja barkowa pozostaje jedną z najtrudniejszych nagłych sytuacji położniczych.
Literatura:
1. Bałanda A.: Opieka nad noworodkiem. Wyd Lekarskie PZWL Warszawa 2009
2. Salamończyk M., Łozińska – Czerniak, Dmoch – Gajzerska E.: Praktyczne umiejętności w praktyce nad noworodkiem. Wyd. lekarskie PZWL 2014
3. Włodzimierz M. Borkowski: Opieka pielęgniarska nad noworodkiem. Medycyna praktyczna Kraków 2007
_____________
Położna na medal to kampania społeczno-edukacyjna prowadzona od 2014 roku. Zwraca uwagę na kwestie związane z koniecznością podnoszenia standardów i jakości opieki okołoporodowej w Polsce poprzez edukację i promocję dobrych praktyk. Jej celem jest również podnoszenie świadomości społecznej na temat roli położnych w opiece okołoporodowej.
Jednym z kluczowych elementów kampanii jest konkurs na najlepszą położną w Polsce. Zgłoszenia do tegorocznej, dziewiątej edycji konkursu przyjmowane były od 1 kwietnia do 30 września 2022 r. Głosy na nominowane położne można oddawać od 1 kwietnia do 31 grudnia 2022 roku. Oddawanie głosów odbywa się na stronie www.poloznanamedal.info
Mecenasem kampanii jest marka Oktaseptal, a pomysłodawcą i głównym organizatorem AMA – Akademia Malucha Alantan oraz Zakłady Farmaceutyczne UNIA.
