Tylko 16 proc. Polaków uważa, że hospicjum (stacjonarne lub domowe) to miejsce, w którym chory otrzyma najlepszą opiekę[1]. Jednocześnie wśród najczęstszych skojarzeń z placówką hospicjum padają takie hasła jak „umieralnia”, „stamtąd się nie wraca” czy „bezsilność”. Puckie Hospicjum w kampanii „Ostatnie Chwile Szczęścia” oraz „Raporcie o dobrym umieraniu” odczarowuje mit „miejsca do umierania”. Tego typu miejsca mają bowiem kojarzyć się nam ze spokojem w obliczu odchodzenia.
„Takie miejsce”…
Ważną częścią pracy psychologów w hospicjum jest oswojenie z nim rodziny odchodzącego. Niechęć do tego typu miejsc często wynika z oczywistych względów – opiece paliatywnej podlegają bowiem ci, których leczenie nie przynosiło oczekiwanych rezultatów. Skierowanie bliskiej osoby w stanie terminalnym do hospicjum kojarzymy z poddaniem się i sytuacją bez wyjścia, od których w życiu codziennym tak często uciekamy.
W naszej kulturze temat umierania jest wypierany i zapomniany, stanowi dla nas tabu. W ten sposób narasta w nas stres i strach związany z odejściem – zarówno naszym, jak i naszych bliskich. Takim nastrojom sprzyja postępująca medykalizacja śmierci. Ponad połowa Polaków umiera w szpitalach, gdzie ostatnie dni i godziny życia coraz częściej upływają w obcym otoczeniu, bez możliwości na zauważenie ostatnich pragnień. Odchodzący w szpitalach nierzadko czują się samotni, zdezorientowani i przestraszeni.
Bliskość śmierci i nasz strach stanięcia w jej obliczu skutkuje wyparciem jakiegokolwiek tematu związanego z odchodzeniem. Dzieci swoich rodziców nie chcą słyszeć o ich ostatniej woli, kwestiach pochówku czy możliwości przejścia pod opiekę hospicyjną. Pojęcie medycyny paliatywnej kojarzy co drugi z nas, ale tylko 2% osób wie, że są specjaliści tej dziedziny – czyli paliatywiści[2]. Przed hospicjami staje trudne zadanie oswojenia bliskich chorego z miejscem, w którym będzie spędzał swoje ostatnie chwile. Wielu z nas wypiera myśl o śmierci bliskich, a unikanie placówek oferujących opiekę paliatywną zdaje się być metodą na odroczenie pożegnania. Ci, którzy powierzyli opiece hospicyjnej bliską osobę, czują wyrzuty sumienia. Polacy na hasło „hospicjum” przywodzą takie skojarzenia, jak „stamtąd się nie wychodzi”, „szybkie umieranie”, „bezsilność”, „tej nazwy się nie wypowiada”. Tym bardziej ważne jest to, aby zakiełkowała w nas myśl i rozkwitła świadomość, że hospicjum to miejsce bezpieczne i kojące, które wychodzi naprzeciw potrzebom chorego. Powierzenie pod opiekę bliskiej osoby powinno napawać myślą, że jest on pod stałą, troskliwą, kompleksową opieką ludzi, którzy są oswojeni z trudnym tematem śmierci oraz posiadają wiedzę, jak postępować, aby odchodzący czuł komfort, zrozumienie i szczęście, których być może nie miał szansy zaznać w trakcie swojego życia.
– Opieka paliatywna i hospicyjna ma za zadanie poprawić jakość życia chorych, zapobiegać bólowi oraz go uśmierzać, a także łagodzić cierpienia psychiczne – nie tylko odchodzących, ale również jego rodziny i bliskich. To ważne, aby w naszej świadomości budował się i utwierdzał obraz hospicjum jako miejsca, w którym odchodzący osiąga spokój ducha, który będzie mu towarzyszył na ostatniej drodze. Naszym zadaniem jest, aby społeczeństwo odkryło takie miejsca na nowo. W hospicjum stoimy ramię w ramię z odchodzącym oraz jego bliskimi na ostatniej wspólnej ścieżce. Chcemy, aby przeszli ją ze spokojem w sercu – mówi Anna Jochim-Labuda, Dyrektor Puckiego Hospicjum.
Niezastąpiona rola bliskich w odchodzeniu
Niemal co drugi Polak uważa, że osoba w terminalnym etapie choroby nowotworowej może być szczęśliwa. Tym potrzebom naprzeciw wychodzą hospicja. W swoim działaniu dążą one do minimalizacji problemów, zaspokojenia potrzeb umierającego oraz uważności otoczenia na prawdziwe potrzeby chorego, dając tym samym szansę bliskim i choremu na dobre, świadome umieranie. Tym bardziej ważne jest to, aby w naszej zbiorowej świadomości zrodziła się myśl, że kierowanie bliskich do hospicjów jest komunikatem „kocham Cię i chcę Twojego dobra, to miejsce, w którym możesz zapomnieć o dotychczasowych problemach i skupić się na ostatnich chwilach szczęścia, a to jest teraz najważniejsze i nic poza tym szczęściem nie powinno nas obchodzić”.
„Skierowanie bliskiego do hospicjum to nie wstyd, choć w takim poczuciu wielu z nas dojrzewało przez lata. Kompleksowa opieka, jaką zapewnia personel hospicyjny ma za zadanie jak najbardziej ulżyć nieuleczalnie choremu na jego ostatniej drodze. Chodzi tu o ulgę fizyczną, ale też psychiczną – nasza kampania Ostatnie Chwile Szczęścia przekonuje do tego, że etap odchodzenia może być etapem szczęścia. Nie powinniśmy pogrążać się w paraliżującym smutku i strachu przed śmiercią, a skupić się na tym, aby jak najlepiej przeżyć z bliskimi chwile, dzięki którym odchodzący człowiek zazna radości, a jego bliscy zapamiętają go uśmiechniętego” – mówi Anna-Jochim Labuda, Dyrektor Puckiego Hospicjum.
Nikt nie zna się tak dobrze na odchodzeniu, jak pracownicy hospicjum
Hospicjum to miejsce, w którym grupa profesjonalistów zaopiekuje się chorym i jego bliskimi. Ten wyjątkowy czas, jakim jest odchodzenie oraz stopniowe żegnanie się z bliskimi, często potrzebuje poparcia ze strony specjalistów – opiekunów medycznych, psychologów, dietetyków, rehabilitantów czy osób duchownych. Kojarzone ze smutkiem miejsca w rzeczywistości mają przynieść pewnego rodzaju ulgę. Chory pacjent ma szansę na relaks, spełnianie marzeń i spokojne spojrzenie na pewne sprawy z dalszej perspektywy. To miejsce na refleksję, pojednanie z bliskimi czy nawet zapalenie papierosa. Pozbawiona chaosu, specjalistyczna pomoc, zarówno medyczna, jak i opiekuńcza, sprawia, że pacjent w tych ważnych, ostatnich chwilach nie musi cierpieć fizycznie, egzystencjonalnie oraz duchowo, a w poczuciu szczęścia skupić się wyłącznie na tym, by jak najlepiej pożegnać się ze swoim życiem doczesnym.
„My chorzy wcale nie potrzebujemy pocieszactwa. Potrzebujemy bliskości. Potrzebujemy przekazu: nie bój się, jestem przy Tobie kocham Cię, nigdy Cię nie zostawię” – ks. Jan Kaczkowski.
Więcej o kampanii Ostatnie Chwile Szczęścia: https://hospitium.org/ostatnie-chwile-szczescia/
[1] Źródło: Raport Puckiego Hospicjum „Raport o dobrym umieraniu”, Zymetria, czerwiec 2019.
[2] Tamże.
