Katarzynki to odpowiednik andrzejek, różnica polega na tym, że w Katarzynki wróżą sobie panowie. Wszystko odbywa się w wigilię imienin Katarzyny, czyli w nocy z 24 na 25 listopada. Święta Katarzyna jest patronką cnotliwych kawalerów, którzy pragną poznać pannę i w przyszłości wejść w szczęśliwy związek małżeński.
Końcówka listopada to tradycyjnie czas ostatnich przedadwentowych imprez towarzyskich. Wielu z nas świętuje wtedy bardzo popularne w Polsce imieniny Katarzyny i Andrzeja. Obie te okazje to również czas wróżb, dlatego bawią się wszyscy, nawet ci, którzy nie mają w najbliższym otoczeniu ani Andrzeja, ani Katarzyny.
W wigilię św. Katarzyny wróżą sobie kawalerowie, natomiast w przeddzień święta Andrzeja – 29 listopada – panny. Co ciekawe, o ile poszczególne przepowiednie różnią się między sobą, to wróżby mają jeden cel: powiedzieć jak wyglądać będzie całe nasze dalsze życie.
W wigilię św. Katarzyny dużą rolę odgrywały sny. Jeśli chłopcu przyśniła się biała kura, oznaczało to, że jego przyszła małżonka będzie panną. Czarny ptak symbolizował wdowę, zaś kwoka z kurczętami -wdowę z dziećmi. Sowa to nic innego, jak symbol mądrości potencjalnej żony, natomiast siwy koń zwiastował długie kawalerstwo. Inną ciekawą wróżbą, była ta z wykorzystaniem gałązki wiśni: jeśli po ścięciu jej 25 listopada i włożeniu do wody, zakwitła do Bożego Narodzenia, oznaczało to, że kawalerowi uda się „stanąć na ślubnym kobiercu z damą miłą sercu”. W celu przepowiedzenia imienia swojej wybranki, wieczorem wkładano karteczki z imionami pod poduszkę, które losowano zaraz po przebudzeniu. To właśnie z tego zwyczaju wywodzi się powiedzenie „na świętej Katarzyny są pod poduszką dziewczyny”.
Kawalerowie przed wszelkimi wróżbami zgodnie recytowali wierszyk ku pomyślności wróżb:
- Hej! Kasiu, Katarzynko
- Gdzie szukać cię dziewczynko
- Wróżby o ciebie zapytam
- Czekaj – wkrótce zawitam
- Bawmy się więc w Katarzyny
- Szukajcie chłopaki dziewczyny
- Zapytać więc trzeba wróżby
- A nuż potrzebne już drużby
W noc świętej Katarzyny pod poduszką są dziewczyny – to porzekadło towarzyszyło wkładaniu pod poduszkę dziewczęcych przedmiotów, części garderoby czy ptasiego pióra mających sprowadzić proroczy sen o przyszłej narzeczonej, bądź karteczek z pierwszymi literami imion lub całymi żeńskimi imionami, które zaraz po przebudzeniu miały być wylosowane. Towarzyszyć temu mógł wierszyk:
- Wskaż proszę wróżbo wybrankę
- Żonę i przyszłą kochankę
- Wyciągam karteczki cztery
- Są jej imienia litery
Wróżenie z kubków polegało na losowaniu ukrytych pod nimi przedmiotów symbolizujących ożenek (np. obrączka), przypływ majątku (np. monety), dobrą pracę (zboże), chwilowy zastój (pusty kubek). Losowaniu towarzyszyć może wierszyk:
- Kasiu daj znać, co się będzie ze mną dziać.
